Nocą na opuszczonym cmentarzu żołnierze rozkopują mogiłę. Nieboszczykowi wraca życie, w ręku trzyma zwój pergaminu, opowiada o swoim niezwykłym życiu. Jego starszy brat przyrodni Gustaw został spłodzony poprzez gwałt szlachcica Logana na bogobojnej Rabinie. Ojcem Roberta był pastor Prudencjusz. Bracia spotykają się jako młodzieńcy. Są podobni fizycznie, ale różnią się charakterami i podejściem do życia. Robert prześladowany przez Nieznajomego zabija za jego namową Gustawa. Ludzie głoszą, że Robert zawarł pakt z diabłem, przypisują mu wszelkie zło; podejrzewany o zabicie matki - ucieka w przebraniu Nieznajomego. Po pewnym czasie wraca do zrujnowanego młyna ojczyma. Na podwórku spostrzega Nieznajomego i przebija go sztyletem. Chłopi znajdują zwłoki Roberta.

Poetycka opowieść o zmaganiu człowieka ze złem i grzechem. Dla tytułowego pamiętnika zostają potajemnie wykopane zwłoki grzesznika Roberta, które ożywają i przedstawiają opowieść o swoim losie zapisane w pamiętniku. Jego ojciec szlachcic Logan, hulaka i rozpustnik ożenił się z bogobojną Rabiną, którą zgwałcił w noc poślubną w wyniku, czego urodził się Gustaw, który został wyklęty i uznany za bękarta. Po pewnym czasie Rabina rodzi Roberta, który przyjmuje życie pełne wyrzeczeń by osiągnąć wyższy stopień uduchowienia. Wkrótce u jego boku pojawia się tajemniczy Nieznajomy, który okazuje się być Szatanem.