Rzetelna ocena tego FAŁSZYWEGO GNIOTA Holand - oczerniającego jak ZWYKLE Polaków!

Film "W ciemności" kreuje NIEsprawiedliwy i KRZYWDZĄCY obraz nie tylko samego Leopolda Sochy, ale także wszystkich Polaków, którzy w czasie drugiej wojny światowej nieśli pomoc Żydom

Niewygodna szlachetność

Rzadko się zdarza, aby reżyser, tworząc obraz o jakiejś pozytywnej postaci historycznej, świadomie (!) przypisał jej lub wyolbrzymiał negatywne cechy i czyny, odzierając jednocześnie bohatera ze szlachetnych pobudek determinujących jego działania. A właśnie tak jest w przypadku Polaka ze Lwowa Leopolda Sochy, który w czasie drugiej wojny światowej uratował grupę Żydów z lwowskiego getta i przez 14 miesięcy pomagał im przetrwać w kanałach.

W nocie reżyserskiej do swojego filmu Agnieszka Holland napisała: "Ktoś mógłby zapytać, czy już wszystko na ten temat [holokaustu - przyp. red.] zostało powiedziane. Moim zdaniem największa zagadka wciąż pozostaje nierozwiązana. Jak ta zbrodnia (...) w ogóle była możliwa?

Gdzie w tym wszystkim był Człowiek?
Czy te wydarzenia i działania są wyjątkiem w ludzkiej historii, czy może ujawniają głębszą, mroczną prawdę o naszej naturze?".

W całostronicowym rozważaniu dotyczącym filmu traktującego o zagładzie Żydów ani razu nie pojawia się słowo "Niemcy" albo chociaż - żeby jeszcze precyzyjniej wskazać źródło - "hitlerowcy". Widząc, że Holland nie przywiązuje w swoich poszukiwaniach wagi do tak kluczowych faktów historycznych (być może uznała je za odpowiedź niewystarczającą i postanowiła sięgnąć jeszcze głębiej), z góry można założyć, że jej poszukiwania skazane są na porażkę, a film raczej będzie rozmywał prawdę, aniżeli do niej przybliżał. A może nie o prawdę tutaj chodzi? Więc o co? Z pewnością nie o dobre imię Polaków ratujących Żydów.

Holland przedstawiła Leopolda Sochę jako "postać niejednoznaczną" i "zwykłego, przeciętnego człowieka". Co to, według niej, oznacza? Padają określenia: "kochający ojciec rodziny i drobny złodziejaszek, z jednej strony naiwnie religijny, z drugiej niemoralny cwaniaczek" - taki według Agnieszki Holland jest główny bohater, ów "zwykły przeciętny człowiek". W domyśle - zwykły Polak.

Z filmu dowiadujemy się, że pracujący na co dzień w kanałach Socha, który para się również kradzieżami i szabrownictwem (także żydowskiego mienia), zgadza się wyprowadzić Żydów kanałami z getta, ale dopiero po twardych negocjacjach z żydowską rodziną i za wysoką opłatą. Ludzkie, wyższe, bezinteresowne odruchy zaczynają się w nim budzić dopiero później.

Wyeksponowanie tych cech tworzy niesprawiedliwy i krzywdzący obraz nie tylko samego Sochy, ale także wszystkich Polaków, którzy w czasie drugiej wojny światowej nieśli pomoc Żydom.

Z dostępnych w prasie relacji jedynej żyjącej do dziś osoby uratowanej przez Leopolda Sochę, 75-letniej Krystyny Chigier, wynika, że prawdziwy Socha postanowił pomóc Żydom, gdy zobaczył skuloną z przerażenia matkę z dziećmi, i ten właśnie moment, a nie chęć zysku, był decydujący. Oprócz tego wraz z Leopoldem Sochą w akcji ratowania tej konkretnej grupy Żydów brał udział nie jeden Polak, tak jak to zostało pokazane w filmie, ale jeszcze dwóch: Stefan Wróblewski (to filmowy Szczepek) oraz Jerzy Kowalow. Większa również była grupa, której przez 14 miesięcy Polacy pomagali przeżyć w kanałach - liczyła nie 11, ale 21 osób. Poza tym towarzysz Sochy - Wróblewski, który w filmie wycofuje się ze strachu, w rzeczywistości uczestniczył w akcji ratowania Żydów do samego końca. A pieniądze, które Socha otrzymywał od Żydów i które miały mu pomóc ich wyżywić, skończyły się już po kilku miesiącach i przez większość czasu Socha z własnych środków musiał utrzymywać swoich podopiecznych. Tymczasem w filmie pieniądze te Żydzi dawali mu prawie do samego końca.

Holland nie zaprzecza tym faktom. Pominięcie bądź przeinaczenie ich tłumaczy chęcią bardziej wyrazistego przedstawienia głównych bohaterów i wywołania głębszych emocji u widza. Ale czy cel uświęca środki? Czy wolno fałszować historię po to, aby film, jak mówiła po pokazie Holland, pobudzał "emocjonalną wyobraźnię" widzów, co w tym przypadku znaczy mniej więcej tyle samo, co "aby się dobrze sprzedał"?

Niemcy wydają się być w filmie tłem wydarzeń. Owszem, są momenty, że widać ich bestialstwo, ale sposób rozłożenia akcentów zbyt słabo wskazuje, że to oni byli sprawcami holokaustu. Ma się wręcz wrażenie, że główny bohater bardziej obawia się swoich sąsiadów - Polaków i Ukraińców, aniżeli samych Niemców. Bo i postacie wymyślone przez Holland rzeczywiście nie wzbudzają zaufania: sklepikarka oszukuje Sochę, gdy ten zaczyna robić większe zakupy, robotnik, który pracując w kanałach, napotyka ukrywających się Żydów i zostaje przez nich poturbowany, biegnie ulicą i krzyczy, że znalazł Żydów; ukraińscy policjanci skrzętnie wyłapują uciekinierów z getta, bo dostają za to duże pieniądze od hitlerowców.

W czasie spotkania z dziennikarzami reżyser wielokrotnie podkreślała, że jej film został niezwykle dobrze przyjęty i pozytywnie oceniony zarówno przez panią Chigier, jak i przez zagraniczne media.

Szkoda, że Agnieszka Holland nie pomyślała, jak wypaczoną przez nią historię odbiorą żyjący bliscy głównego bohatera oraz wszyscy ci, którzy robią wszystko, aby niemieckich obozów zagłady, w których na terenie Polski hitlerowcy mordowali Żydów, nie nazywano kłamliwie polskimi obozami koncentracyjnymi. Powstało więc kolejne dzieło, które tak jak książki Grossa, w imię "odkrywania czarnych kart naszej historii", najzwyczajniej w świecie wpisuje się w proces pomniejszania roli Polaków w ratowaniu Żydów i rozmywania odpowiedzialności za holokaust. A przede wszystkim nie pokazuje wyraziście potwierdzonych badaniami historycznymi najważniejszych faktów. Polacy jako Naród nie są współodpowiedzialni za holokaust. Nigdzie, w żadnym innym kraju nie zginęło tylu obywateli za pomoc Żydom, co w Polsce. I nigdzie kary za to nie były tak surowe - za podanie kromki chleba czy ukrywanie Żydów groziła kara śmierci, Niemcy rozstrzeliwali całe polskie rodziny. Czy mamy się tego wstydzić? Postawa tych Polaków bardziej niż nagród oczekuje prawdy.
Biorąc pod uwagę walory artystyczne filmu, warto odnotować, że swoje role bardzo dobrze zagrali Robert Więckiewicz, Agnieszka Grochowiak czy niemiecki aktor Benno Furmann. Ale niektóre sceny z życia żydowskiej rodziny w kanałach szokują dosłownością.

Film Agnieszki Holland otrzymał polską nominację do Oscara. Wbrew piejącej z zachwytu większości polskich i zagranicznych mediów warto sobie zadać pytanie, czy jest to produkcja, z której aby na pewno możemy być dumni i która powinna kształtować świadomość historyczną na temat relacji polsko-żydowskich w oczach światowej opinii publicznej.
Tekst : Bogusław Rąpała