Kiedyś myślałem, że Niemcy sami, dobrowolnie oddali władzę Hitlerowi. Również że chcieli tej wojny, eksterminacji Żydów i innych okropieństw. Dziś wiem już więcej. Moja Mama wiele lat twierdziła, że Niemcy sobie na swój los zasłużyli, w tym na naloty dywanowe na miasta. A widziała ewakuowanych niemieckich cywilów zamarzających na polach, bo konwojujący ich SS-mani nie pozwolili wejść do wsi i ogrzać się. Kilkadziesiąt lat po wojnie zmieniła zdanie i wstydziła się swojej zawziętości.

Żaden naród nie jest monolitem. Składa się z jednostek, które często mają swoje, odmienne zdanie od rządzących. Też takich, którzy nie mają nic do powiedzenia, czyli dzieci. Państwo niemieckie (rzecz jasna nie NRD) częściowo stawiło czoła swej historii. Wprawdzie wykorzystano zimną wojnę, by włączyć swe kadry skalane udziałem w nazistowskim reżimie w budowę nowego państwa, przy okazji uwalniając niektórych zbrodniarzy z więzień, ale też realizowano działania odszkodowawcze. Powstanie i istnienie państwa Izrael w dużej mierze sfinansowano za niemieckie pieniądze. Zresztą do dziś czyni to RFN, choćby finansując niektóre zakupy broni (okręty podwodne). Dla informacji Polska miała swoje roszczenia realizować w radzieckiej strefie okupacyjnej i na żądanie ZSRR po powstaniu NRD z nich zrezygnowała. Niestety istnieje ciągłość państwowości i tak jak RFN odpowiada za III Rzeszę, tak umowy PRL są w mocy, bo byliśmy uznanym podmiotem na arenie międzynarodowej. Niestety nie ma na to wpływu, że częściowo zależnym od ZSRR.

Nie każdy Niemiec zabijał.

za darmo porucznikiem bohater filmu nie został