We Wrocławiu rozpoczął się 9. Festiwal Era Nowe Horyzonty. Imprezę zainaugurowała "Biała wstążka" Michaela Hanekego, laureata tegorocznej Złotej Palmy w Cannes.
Otwarcie 9. Nowych Horyzontów nie pozostawiło żadnych wątpliwości: to we Wrocławiu mieści się dziś festiwalowa stolica Polski. Nie w Łodzi, nie w Krakowie, na pewno nie w Gdyni. Atmosferę "święta lasu" dało się wywęszyć już na dworcu, profesjonalizmu nie odbiorą organizatorom ani mini-wódeczki dodawane do prasowych zestawów (uprzedzam oczywiste pytanie: nie, jeszcze nie wypiłem), ani tym bardziej ofuknięci na festiwal krytycy. Ujmując sprawę najprościej, na Erze nie ma się czego wstydzić. Jest sensownie zestawiony repertuar i porządne torby na festiwalową makulaturę; goście zaproszeni według przejrzystego klucza i uprzejma obsługa. Ilość wydarzeń towarzyszących przyprawia o ból głowy, a na koncertowych scenach próżno szukać szansonistek "do kotleta". Wreszcie, jest publiczność Romana Gutka. Wycwaniona, odrobinę egzaltowana, traktującą filmy o tak wymownych tytułach jak "Świszczący kamień" jednocześnie z sarkazmem i kinofilską czułością.
Uroczyste przecięcie wstęgi odbyło się bez skandali, jeśli nie liczyć skandalicznie wysokiej temperatury oraz zaplątanej w odjechane metafory (kino-dywan?) kobiety przy mikrofonie. Chwilę później, opijających się własnym potem i ewidentnie zmieniających stan skupienia widzów pożarł (bez popitki) Michael Haneke. Jego film to kolejna, chirurgicznie precyzyjna opowieść o banalności zła oraz o przemocy, będącej uniwersalnym kodem społecznym. Kogoś zdziwi, że znów znalazł haka na widzów? Parę zdań, kilka pierwszych kadrów i działa ten sam odruch warunkowy: znamy faceta, wiemy, jak się zachować. Jest spokojnie, lecz wypada czuć grozę i zgrozę. Więc czujemy.
Akcja dzieje się na przełomie lat 1913-1914. "Białą wstążkę" noszą dzieci pastora, mieszkającego w małej, północno-niemieckiej wsi. Były niegrzeczne, dostały batem, a potem założyły na ramiona białe skrawki materiału – symbol czystości i niewinności. Nie mogą ich zdjąć, dopóki nie odbudują zaufania patriarchy. Ironia jest czytelna, daleko na horyzoncie majaczy wiadomy finał tej historii. Wykarmiona grzechami rodziców, dziatwa zrzuci na barki swoich następców w pokoleniowej sztafecie ciężar nazizmu.
Autor "Pianistki" pokazuje totalitaryzm w powijakach. Nie można go jeszcze nazwać, jeszcze nie obrósł w tłuszczyk haseł o rasowej czystości i życiowej przestrzeni. Raz utożsamiany jest z tępą, "wsiową" brutalnością, kiedy indziej z wyrafinowaną przemocą psychiczną i fizyczną. To zło banalne, naiwne, pozbawione metafizycznego charakteru, wpisane w struktury społeczne. Przypomina bardziej niezbędne dla organizmu kolonie drobnoustrojów, aniżeli zabójczego wirusa. Eskalacji przemocy nie towarzyszy wielki huk, jej przyczyną jest niezauważalny, stopniowy demontaż codzienności: tajemniczy wypadek wiejskiego lekarza, przypadkowa śmierć chłopki, zniknięcie dziecka ziemskiego właściciela.
Niczym w rasowym thrillerze, reżyser podsunie nam odpowiedź na pytanie, kto i za co każe wieśniaków. Finał nie przynosi jednak łatwego pocieszenia. Narrator Hanekego, młody nauczyciel, snuję swoją opowieść z perspektywy dalekiej przyszłości, gdy Holokaust postawił już kropkę nad i. W jego głosie słychać żal i skruchę za to, "co stało się w tym kraju". Rachunek sumienia i obietnica poprawy nic nam bowiem nie pomogą. Gdyby pamięć historycznego doświadczenia potrafiła zatriumfować nad instynktami, biała wstążka nie byłaby tak często plamiona krwią.
ERA NOWE HORYZONTY. PROLOG, CZYLI KRWAWA WSTĄŻKA
Otwarcie 9. Nowych Horyzontów nie pozostawiło żadnych wątpliwości: to we Wrocławiu mieści się dziś festiwalowa stolica Polski. Nie w Łodzi, nie w Krakowie, na pewno nie w Gdyni. Atmosferę "święta lasu" dało się wywęszyć już na dworcu, profesjonalizmu nie odbiorą organizatorom ani mini-wódeczki dodawane do prasowych zestawów (uprzedzam oczywiste pytanie: nie, jeszcze nie wypiłem), ani tym bardziej ofuknięci na festiwal krytycy. Ujmując sprawę najprościej, na Erze nie ma się czego wstydzić. Jest sensownie zestawiony repertuar i porządne torby na festiwalową makulaturę; goście zaproszeni według przejrzystego klucza i uprzejma obsługa. Ilość wydarzeń towarzyszących przyprawia o ból głowy, a na koncertowych scenach próżno szukać szansonistek "do kotleta". Wreszcie, jest publiczność Romana Gutka. Wycwaniona, odrobinę egzaltowana, traktującą filmy o tak wymownych tytułach jak "Świszczący kamień" jednocześnie z sarkazmem i kinofilską czułością.
Uroczyste przecięcie wstęgi odbyło się bez skandali, jeśli nie liczyć skandalicznie wysokiej temperatury oraz zaplątanej w odjechane metafory (kino-dywan?) kobiety przy mikrofonie. Chwilę później, opijających się własnym potem i ewidentnie zmieniających stan skupienia widzów pożarł (bez popitki) Michael Haneke. Jego film to kolejna, chirurgicznie precyzyjna opowieść o banalności zła oraz o przemocy, będącej uniwersalnym kodem społecznym. Kogoś zdziwi, że znów znalazł haka na widzów? Parę zdań, kilka pierwszych kadrów i działa ten sam odruch warunkowy: znamy faceta, wiemy, jak się zachować. Jest spokojnie, lecz wypada czuć grozę i zgrozę. Więc czujemy.
Akcja dzieje się na przełomie lat 1913-1914. "Białą wstążkę" noszą dzieci pastora, mieszkającego w małej, północno-niemieckiej wsi. Były niegrzeczne, dostały batem, a potem założyły na ramiona białe skrawki materiału – symbol czystości i niewinności. Nie mogą ich zdjąć, dopóki nie odbudują zaufania patriarchy. Ironia jest czytelna, daleko na horyzoncie majaczy wiadomy finał tej historii. Wykarmiona grzechami rodziców, dziatwa zrzuci na barki swoich następców w pokoleniowej sztafecie ciężar nazizmu.
Autor "Pianistki" pokazuje totalitaryzm w powijakach. Nie można go jeszcze nazwać, jeszcze nie obrósł w tłuszczyk haseł o rasowej czystości i życiowej przestrzeni. Raz utożsamiany jest z tępą, "wsiową" brutalnością, kiedy indziej z wyrafinowaną przemocą psychiczną i fizyczną. To zło banalne, naiwne, pozbawione metafizycznego charakteru, wpisane w struktury społeczne. Przypomina bardziej niezbędne dla organizmu kolonie drobnoustrojów, aniżeli zabójczego wirusa. Eskalacji przemocy nie towarzyszy wielki huk, jej przyczyną jest niezauważalny, stopniowy demontaż codzienności: tajemniczy wypadek wiejskiego lekarza, przypadkowa śmierć chłopki, zniknięcie dziecka ziemskiego właściciela.
Niczym w rasowym thrillerze, reżyser podsunie nam odpowiedź na pytanie, kto i za co każe wieśniaków. Finał nie przynosi jednak łatwego pocieszenia. Narrator Hanekego, młody nauczyciel, snuję swoją opowieść z perspektywy dalekiej przyszłości, gdy Holokaust postawił już kropkę nad i. W jego głosie słychać żal i skruchę za to, "co stało się w tym kraju". Rachunek sumienia i obietnica poprawy nic nam bowiem nie pomogą. Gdyby pamięć historycznego doświadczenia potrafiła zatriumfować nad instynktami, biała wstążka nie byłaby tak często plamiona krwią.