Stanowisko Filmoteki Narodowej w kwestii "dzieł osieroconych"
Informacja prasowa / 23-04-2008 07:14
W zasobach Filmoteki Narodowej znajdują się filmy lub materiały filmowe będące utworami audiowizualnymi o różnym statusie prawnym. Do części tego zasobu Filmoteka nabyła autorskie prawa majątkowe w związku z likwidacją państwowych instytucji filmowych. W odniesieniu do innej części zasobu stanowiącej przejęte archiwum filmowe Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych - Filmoteka jest uprawniona do zarządzania autorskimi prawami majątkowymi na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Należy podkreślić, iż wraz z przejściem na Filmotekę praw autorskich w wielu przypadkach nie została przekazana do Filmoteki dokumentacja związana z pozyskaniem do filmów lub materiałów filmowych autorskich praw majątkowych znanych w ich chwili wyprodukowania lub jest ona niekompletna.
Przede wszystkim jednak na zasób Filmoteki składają się nośniki filmów lub materiałów filmowych przekazane do Filmoteki jako egzemplarze obowiązkowe lub pozyskane w inny sposób, do których Filmotece nie przysługują na jakiejkolwiek podstawie prawnej autorskie prawa majątkowe.
Przykładem takich utworów audiowizualnych są polskie filmy przedwojenne, w tym także wyprodukowane w języku jidysz, materiały filmowe z okresu II wojny światowej oraz wiele innych utworów. Ta część zasobu ma w wielu przypadkach charakter tzw. „dzieł osieroconych” których twórcy lub inni uprawnieni są niemożliwi do zidentyfikowania lub nie jest znany ich los ani ewentualni spadkobiercy.
Do Filmoteki Narodowej zwraca się szereg podmiotów, którzy chciałyby eksploatować filmy z jej zasobu w sposób komercyjny, także na polach eksploatacji, które nie były znane w chwili ich wyprodukowania np. w formie wydania nośników DVD, nadań w Internecie lub insertów do wydawnictw lub prasy, bądź poprzez włączenie do innych produkowanych aktualnie utworów audiowizualnych w celu eksploatacji na nowych polach, powstających wraz z rozwojem nowych technik i sposobów przekazu audiowizualnego.
Jednocześnie podmioty te wymagają od Filmoteki zawarcia w umowach oświadczenia, iż jest uprawniona do udzielania licencji na polach eksploatacji opisanych w umowach.
Z art.41 ust.5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, iż „twórca utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu audiowizualnego oraz utworu wchodzącego w skład utworu zbiorowego, po powstaniu nowych sposobów eksploatacji utworów, nie może bez ważnego powodu odmówić udzielenia zezwolenia na korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy” wynika wprost obowiązek uzyskania od twórców utworów włączonych lub wykorzystanych w utworze audiowizualnym, praw do eksploatacji tego utworu na nowych polach eksploatacji.
Filmoteka nie ma możliwości organizacyjnych ani kadrowych umożliwiających wykonywanie takich zadań.
Do tej pory w Filmotece istniała praktyka udostępniania nośników i udzielania licencji do utworów audiowizualnych, w tym także tych, które mają charakter „dzieł osieroconych”, w zakresie eksploatacji na polach, o które zwracano się do Filmoteki. Istnieje jednak obawa, iż taki sposób postępowania może narazić Filmotekę na odpowiedzialność za naruszenie autorskich praw majątkowych i pokrewnych twórców lub innych uprawnionych do utworu. Problem o podobnym charakterze występuje także w związku z udostępnianiem fotografii i materiałów ikonograficznych.
W tych okolicznościach, do czasu uregulowania stanu prawnego tzw. „dzieł osieroconych”, Filmoteka nie będzie udzielała licencji uprawniającej do eksploatacji utworów audiowizualnych chronionych ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, mających charakter takich dzieł, nie ma bowiem takiego uprawnienia na podstawie obowiązujących aktualnie przepisów prawa.
Konieczność wprowadzenia przepisów umożliwiających korzystanie z utworów stanowiących tzw. ”dzieła osierocone” jest poruszana w trakcie przygotowań do prac nad nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz jest zgodna z postulatami Komisji Europejskiej.
Dyrektor Filmoteki Narodowej
Prof. Tadeusz Kowalski
Należy podkreślić, iż wraz z przejściem na Filmotekę praw autorskich w wielu przypadkach nie została przekazana do Filmoteki dokumentacja związana z pozyskaniem do filmów lub materiałów filmowych autorskich praw majątkowych znanych w ich chwili wyprodukowania lub jest ona niekompletna.
Przede wszystkim jednak na zasób Filmoteki składają się nośniki filmów lub materiałów filmowych przekazane do Filmoteki jako egzemplarze obowiązkowe lub pozyskane w inny sposób, do których Filmotece nie przysługują na jakiejkolwiek podstawie prawnej autorskie prawa majątkowe.
Przykładem takich utworów audiowizualnych są polskie filmy przedwojenne, w tym także wyprodukowane w języku jidysz, materiały filmowe z okresu II wojny światowej oraz wiele innych utworów. Ta część zasobu ma w wielu przypadkach charakter tzw. „dzieł osieroconych” których twórcy lub inni uprawnieni są niemożliwi do zidentyfikowania lub nie jest znany ich los ani ewentualni spadkobiercy.
Do Filmoteki Narodowej zwraca się szereg podmiotów, którzy chciałyby eksploatować filmy z jej zasobu w sposób komercyjny, także na polach eksploatacji, które nie były znane w chwili ich wyprodukowania np. w formie wydania nośników DVD, nadań w Internecie lub insertów do wydawnictw lub prasy, bądź poprzez włączenie do innych produkowanych aktualnie utworów audiowizualnych w celu eksploatacji na nowych polach, powstających wraz z rozwojem nowych technik i sposobów przekazu audiowizualnego.
Jednocześnie podmioty te wymagają od Filmoteki zawarcia w umowach oświadczenia, iż jest uprawniona do udzielania licencji na polach eksploatacji opisanych w umowach.
Z art.41 ust.5 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, który stanowi, iż „twórca utworu wykorzystanego lub włączonego do utworu audiowizualnego oraz utworu wchodzącego w skład utworu zbiorowego, po powstaniu nowych sposobów eksploatacji utworów, nie może bez ważnego powodu odmówić udzielenia zezwolenia na korzystanie z tego utworu w ramach utworu audiowizualnego lub utworu zbiorowego na polach eksploatacji nieznanych w chwili zawarcia umowy” wynika wprost obowiązek uzyskania od twórców utworów włączonych lub wykorzystanych w utworze audiowizualnym, praw do eksploatacji tego utworu na nowych polach eksploatacji.
Filmoteka nie ma możliwości organizacyjnych ani kadrowych umożliwiających wykonywanie takich zadań.
Do tej pory w Filmotece istniała praktyka udostępniania nośników i udzielania licencji do utworów audiowizualnych, w tym także tych, które mają charakter „dzieł osieroconych”, w zakresie eksploatacji na polach, o które zwracano się do Filmoteki. Istnieje jednak obawa, iż taki sposób postępowania może narazić Filmotekę na odpowiedzialność za naruszenie autorskich praw majątkowych i pokrewnych twórców lub innych uprawnionych do utworu. Problem o podobnym charakterze występuje także w związku z udostępnianiem fotografii i materiałów ikonograficznych.
W tych okolicznościach, do czasu uregulowania stanu prawnego tzw. „dzieł osieroconych”, Filmoteka nie będzie udzielała licencji uprawniającej do eksploatacji utworów audiowizualnych chronionych ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, mających charakter takich dzieł, nie ma bowiem takiego uprawnienia na podstawie obowiązujących aktualnie przepisów prawa.
Konieczność wprowadzenia przepisów umożliwiających korzystanie z utworów stanowiących tzw. ”dzieła osierocone” jest poruszana w trakcie przygotowań do prac nad nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz jest zgodna z postulatami Komisji Europejskiej.
Dyrektor Filmoteki Narodowej
Prof. Tadeusz Kowalski