W styczniu w warszawskim kinie Kino.LAB (ul. Jazdów 2) obejrzeć będzie można retrospektywę filmów Ulrike Ottinger. Retrospektywa towarzyszy wystawie zorganizowanej przez Centrum Sztuki Współczesnej. Dla naszych użytkowników przygotowaliśmy wejściówki na pokazy filmowe. Osoby zainteresowane powinny kliknąć TUTAJ.
Ulrike Ottinger to jedna z najoryginalniejszych niemieckich niezależnych reżyserek światowej rangi. Wystawa jej prac w Centrum Sztuki Współczesnej składa się z około 100 eksponatów ściśle związanych z twórczością filmową artystki: fotografii, kolaży, kostiumów, elementów scenografii, scenariuszy filmowych, projekcji filmowych. Wszystkim eksponatom towarzyszą teksty wyjaśniające ich pochodzenie i odnoszące się do filmów, które pokazywane będą w retrospektywnym przeglądzie w KINO.LABie w trakcie trwania wystawy.
PROGRAM RETROSPEKTYWY:
11.01., godz. 18.00: Prater, reż. Ulrike Ottinger, Austria/Niemcy 2007, 104’
11.01., godz. 20.00: Laokoon i synowie. Dzieje przemian Esmeraldy del Rio, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1972, 73’ + Ester, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 2002, 32’
16.01., godz. 18.00: Madame X – absolutna władczyni, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1977, 141’
16.01., godz. 20.30: Portret pijaczki, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1979, 107’
17.01., godz. 16.00: Chiny. Sztuka - codzienność, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1985, 270’
17.01., godz. 21.00: Mongolska Joanna d’Arc, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1986, 165’
18.01., godz. 19.00: Exil Shanghai, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy/Izrael 1991, 275’
23.01., godz. 18.00: Wykład Agaty Pyzik o twórczości Ulrike Ottinger
23.01., godz. 20.00: Uwiedzenie niebieskich marynarzy, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1975, 50’ + Berlińska gorączka. Wolf Vostell, Dokumentacja happeningowa dla Ady 1, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1973, 12’ + Pycha Superbia, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1986, 15’ + Usinimage, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1987, 10’
24.01., godz. 18.00: Freak Orlando, Niemcy 1981, 126’
24.01., godz. 20.30: Dorian Gray w zwierciadle prasy brukowej, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1983/84, 150’
25.01., godz. 18.00: Dwanaście krzeseł, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 2004, 198’
OPISY FILMÓW:
Laokoon i synowie
Pierwszy film Ulrike Ottinger. Powstał dzięki ścisłej współpracy z Tabeą Blumenschein. Fantasmagoryczna opowieść o przechodzącej nieustanne przemiany Esmeraldzie del Rio, żyjącej w kraju o nazwie Laura Molloy, który zamieszkują same kobiety. Bohaterka kolejno występuje w roli poszukującej własnej przeszłości wdowy Olimpii Vincitor, triumfującej łyżwiarki Lindy MacNamara, w końcu w męskiej roli żigolaka Jimmy Junoda.
Dziwaczne obrazy i zdarzenia, niezwyczajne ciągi skojarzeń, oryginalne zestawienia tekstów i muzyki początkowo zbijają widza z tropu. Nieprzyzwyczajonemu do twórczości Ottinger widzowi trudno powiązać treść filmu z jego tytułem, co wynika z typowego dla artystki odwoływania się raczej do wyobraźni widza, niż narzucania mu bezpośrednich znaczeń. Trudność nie polega jednak na zagmatwanej fabule – film wymaga po prostu szczególnego rodzaju skojarzeniowego patrzenia i słuchania, został pomyślany tak, by nie dał złożyć się w sensowną całość bez uruchomienia wyobraźni oglądającego.
Berlińska gorączka – Wolf Vostell, Dokumentacja happeningowa dla Ady 1
Dokumentacja happeningu niemieckiego artysty Wolfa Vostella (1932—1998), którego sztuka ingerowała w szeroko rozumianą przestrzeń społeczną, aby zainicjować dyskusję na tematy aktualnych problemów społecznych i politycznych.
W „Berlińskiej gorączce” uczestnicy happeningu proszeni są najpierw o dojechanie samochodem do ślepego zaułka na Ostdorfer Strasse w Berlin-Lichterfelde. Po tej pierwszej instrukcji otrzymują serię kolejnych, coraz bardziej skomplikowanych i drobiazgowych wskazówek, których puenta zadziwi każdego widza.
Uwiedzenie niebieskich marynarzy
Film ten jest tragikomiczną opowieścią o dwóch marynarzach, którzy obserwują walkę „organiczności” symbolizowanej przez starego ptaka z „syntetycznością” ucieleśnianą przez dziewczynę z Hawajów. Bazując na tej niezwykłej fabule, której wymowa podkreślana jest wyjątkowo ekspresyjnymi i poetyckimi zdjęciami, Ottinger zadaje pytanie o konieczność akceptacji stereotypowych ról w otaczającej nas rzeczywistości.
Madame X – absolutna władczyni
W tym ekstrawaganckim, wystylizowanym filmie pirackim Ottinger posłużyła się męską symboliką do wyrażenia feministycznego manifestu. O fabule sama autorka mówi: „Madame X, surowa i bezlitosna piękność, okrutna, niekoronowana władczyni chińskiego morza, kieruje apel do wszystkich kobiet gotowych zmieniać wygodną ale nieznośnie monotonną codzienność na świat pełen niebezpieczeństw, ale też przygód i miłości.”
Co niepokoi w przypadku tego filmu, to fakt, że kobiety chętnie ulegają fascynacji rytuałami władzy i – w męskiej wyobraźni – opuszczają terytorium niewinności i domniemanej kobiecej moralnej przewagi, odrzucając delikatność innych kobiecych filmów, które jak ostatni film Agnès Varda, obiecują “miłość bez trosk”. Ten film nie pokazuje śladów strachliwości. Przeciwnie, został pomyślany tak, by wystraszyć tych, którzy opierają się fascynacji zrytualizowanej i zupełnie zestetyzowanej władzy.
[Karren Witte, „Die Zeit”]
Portret pijaczki
Ona, kobieta o wielkiej urodzie, klasycznym dostojeństwie i rafaelowskich proporcjach, jak żadna inna kobieta stworzona do bycia Medeą, Madonną, Beatrycze, Ifigenią, Aspazją pewnego słonecznego zimowego dnia postanowiła wyjechać z La Rotunda. Kupiła bilet lotniczy – bez powrotu – do Berlin-Tegel.
Chciała odrzucić swoją przeszłość – a raczej porzucić ją jak dom do wyburzenia. Chciała skupić się na jednej sprawie, własnej sprawie. Jedynym jej pragnieniem było żyć wreszcie w zgodzie z własnym przeznaczeniem. Czytając prospekt reklamowy, jaki podczas lotu wręczyła jej uprzejma stewardesa, postanowiła ułożyć rodzaj planu pijackiego, czyli wykorzystać do własnych celów podaną trasę zwiedzania. Szczegółowy opis trasy bardzo się jej przydał.
Berlin, miasto, którego zupełnie nie znała, wydał jej się w sam raz, by bez przeszkód żyć swoją pasją. Jej pasją było picie – życie piciem – pić, aby żyć – życie pijaczki.
Owładnięta narcystyczno-pesymistycznym kultem samotności, lecąc utwierdziła się w planach na tyle, że dojrzały one do wcielenia w życie. Pora więc była je urzeczywistnić.
[Fragment scenariusza]
Ruch przemian w tym filmie ma zupełnie inny kierunek niż w poprzednim – „Madame X”. Tam kobiety z bardzo określonych środowisk dołączają do wyprawy w nieznane, tutaj kobieta bez imienia przybywa z nieznanego miejsca i podejmuje szczególną wycieczkę po Berlinie w oparciu o swe zainteresowania napojami alkoholowymi. W pewnym sensie ten projekt prezentuje także badanie nieznanego. Śmierć i destrukcja oczekują razem na końcu każdej podróży, zarówno tej w dalekie rejony świata, jak również całkowicie narcystycznej w głąb siebie.
[Ulrike Ottinger]
Freak Orlando
Bohaterem filmu jest Orlando, postać zaczerpnięta od Wirginii Wolf, postać, która „potrafiła nie tylko zmieniać płeć, ale i żyć przez wiele stuleci, zbierając dzięki temu wszelkie możliwe doświadczenia jednostkowe i społeczne, które my w naszej ograniczoności, jako kobiety albo mężczyźni żyjący tylko przez określony czas, wyobrażamy sobie najwyżej w pobożnych życzeniach” – pisze Ulrike Ottinger.
Film składa się z pięciu epizodów, w trakcie których Orlando trafia do Freak City i zmienia swe oblicza przed publicznością tego dziwnego miejsca. W mieście tym, z jego atmosferą upadku, wielkimi budowlami i ruinami przemysłowymi, w plastikowej kulturze – przeżywa swą historię pełną anomalii i ludzi spoza nawiasu. Droga ta ukazuje „kryteria normalności oraz granice, jakie samo sobie wytycza społeczeństwo” oraz mówi zarazem o drugiej patologicznej stronie, o dwuznacznościach pozornie normalnego człowieka.
Podróżując w przeszłość, bohater rzuca zaklęcia na to, co w historii osobliwe, poza nawiasem – wszystko to przeżywając nie bez cierpień. Nie zostaną mu oszczędzone doświadczenia ofiar. Będzie to podróż bez celu i bez katharsis. Jego wędrówka to archeologia snów wypieranych ze świadomości, które w historycznych epizodach otwierają kolejne punkty naszych dramatów, słabości i ułudy, oddalanych na margines milczeniem oraz kulturowymi tabu.
Zrozumieć to zmienić sposób ukazywania rzeczy. W filmie tym obrazy nabierają wymowy metaforycznej. Zestawiane patchworkowo, analogicznie do dźwięku, ukazują groteskowość, satyrę, lecz także rzeczywistość i magię.
Dorian Gray w zwierciadle prasy brukowej
Film nie różni się od poprzednich stylistyką ani estetyką. Odróżnia się natomiast podjętą tematyką oraz fabułą. Sięga ona do wzorów postaci znanych z historii literatury i filmu: doktora Mabuse i Doriana Graya. Relacja, jaka się między nimi zawiąże, jest rodem z kręgów grozy: stworzenie sztucznego człowieka, senne mary filmu i ludzkości, jak na przykład monstrum doktora Frankensteina.
Pani doktor Mabuse, prezes elektronicznego koncernu medialnego, postanawia wykreować rzeczywistość. Ponieważ życie bardzo nieregularnie dostarcza możliwych do wykorzystania historii i skandali, postanawia zmanipulować losy Graya tak, by dały się transmitować na bieżąco kanałami mediów.
W filmie opowieść o stworzeniu przedstawiono jako wędrówkę po różnych środowiskach. Każde z nich stanowi konwencjonalny obraz zniewolenia w społeczeństwie: jaskinie przestępstw i narkotyków, miejsca pokus kulinarnych oraz seksualnych. Ponadto sztuka wysoka pokazana jest jako przestrzeń wielkiej romantycznej namiętności, w którą wpisano przed wiekami dzikość i egzotykę oraz jako metafora zmysłowości i seksualnej natury ludzkiej.
CHINY. Sztuka – codzienność
Ten film dokumentalny, nakręcony przez Ulrike Ottinger w lutym i marcu 1985 roku w prowincjach Yunan i Syczuan, próbuje przekazać nowe spojrzenie na pewną obcą kulturę i jej obecne przemiany.
W filmie Ulrike Ottinger przede wszystkim wnikliwie obserwuje ludzi, rezygnując z jakichkolwiek komentarzy. Szczególnego znaczenia nabierają więc długie ujęcia, które śledzą dramaturgię rzeczywistych wydarzeń i oryginalny dźwięk. Dialogami opatrzono tylko nieliczne sceny.
[Ulrich Gregor]
Robiąc ten film, inspirowałam się chińskim malarstwem pejzażowym: samym faktem stosowania zwoju, który nie tylko wymaga innej metody malarskiej, ale także innego sposobu patrzenia – rozwijanie go, skupianie się na szczegółach, wędrowanie tam i z powrotem, oglądanie fragmentów. Więc jeśli filmowałam bazar na przykład, wolałam raczej panoramować bardzo powoli i jednostajnie przez cały plac, niż starać się objąć jego obraz w całości.
[Ulrike Ottinger]
W mojej dotychczasowej twórczości filmowej zajmowałam się egzotyką, mniejszościami i ich zachowaniem w różnych rolach wewnątrz własnego kręgu kulturowego. Teraz staram się poszerzać tę tematykę, poznawać „realną egzotykę” w obcym kraju, w innym kręgu kulturowym. Próbuję prowadzić kamerą obrazkowy dyskurs o egzotyce jako kwestii punktu widzenia.
[Ulrike Ottinger]
Pycha Superbia
Centralnym motywem filmu jest zło i jego ucieleśnienie w świecie. Superbia – Pycha, będąca w średniowiecznym rozumieniu najcięższym grzechem głównym, prowadzi korowód zła symbolizowany przez siedem kobiet – siedem grzechów głównych. Narracja płynnie przechodzi od stylistyki średniowiecznej do współczesnych obrazów pochodów i defilad.
Unsinimage
Film wyprodukowano dla LaSept i nadano 8 lipca 1987 roku, w urodziny LaSept. Tego dnia stacja poświęciła Berlinowi cały program, pomyślany jako prezentacja nowej stacji satelitarnej LaSept. Z myślą o tym programie proszono o krótkie filmy, które nie opowiadają o Berlinie, ale uzmysławiają jego obecność. Miały to być „Regards de Berlin”, „Pozdrowienia z Berlina” dla Francuzów, rodzaj poematu berlińskiego w obrazach.
Wybrane z tych trzech filmów krajobrazy miejskie i przemysłowe sfilmowano raz jeszcze dokumentalnie z myślą o „Unsinimage”, przetykając to odpowiednimi scenami z filmów fabularnych, artystycznym udziwnieniem i kondensacją stawiającymi w tym krajobrazie nowe akcenty. Jest to dyskusja z architekturą miejską, w której plan zdjęć służy nie tylko jako tło, ale sam współtworzy treść.
[Ulrike Ottinger]
Mongolska Joanna d’Arc
Cztery bardzo różne panie poznają się w trakcie podróży koleją transsyberyjską, a później transmongolską: elegancka, światowa i oczytana etnolożka Lady Windermere; lękliwa i nieco zdziwaczała, ale żądna wiedzy pani profesor z Niemiec; amerykańska gwiazda Broadway’u i spragniona przygód młoda turystka z plecakiem, podróżująca na półce bagażowej wagonu trzeciej klasy. W połowie drogi bohaterki zostają porwane przez mongolską księżnę i jej żeńską kawalerię; podróżniczki spędzają pewien czas w jurtach na rozległych stepach Mongolii Wewnętrznej, biorą udział w różnych rytuałach i grach, by w końcu bez jednej ze swoich towarzyszek powrócić do Europy.
Nie jest to jednak film dokumentalny, chociaż z dokumentem ma wiele wspólnego. W filmie tym Ottinger miesza gatunki, rozmywa granice pomiędzy rzeczywistością, a inscenizacją. Buduje teatralne, niemal komiczne postacie, a równocześnie obserwuje rzeczywistość z dystansem, zachowuje autonomię i obcość koczowniczych zwyczajów, obrzędów i miejsc kultu.
Exil Shanghai
Film poświęcony jest problemowi wygnania, który ukazany zostaje na przykładzie historii życia sześciu osób - Niemców, Austriaków i rosyjskich Żydów. „Fascynujący i obfitujący w cierpki humor Exil Shanghai jest wyjątkową kulturową odyseją, która ożywia utracony żydowski świat Szanghaju, najwspanialszego miasta Dalekiego Wschodu”.
Ester
Ester jest sztuką, w której narratorem jest György Konrád a aktorami są żydowscy emigranci ze środkowej i południowo-wschodniej Europy. Jest to historia „tych dni, kiedy Żydzi mieli zagwarantowany azyl i o miesiącu, kiedy ból stał się radością, a smutek zmienił się w święto”.
Parabola na temat odwagi, jakiej wymaga przyjazd do obcego kraju. Zabawna maskarada opowiadająca o utajonym błogosławieństwie.
Dwanaście krzeseł
Autorska ekranizacja powieści pióra odeskich pisarzy Ilji Ilfa i Jewgenia Petrowa, która uważana jest za „jeden z najbardziej satysfakcjonujących opisów warunków panujących w Związku Radzieckim w okresie jego tworzenia.”
Film Ottinger opowiada zarówno o przeszłości, jak i teraźniejszości. Przedstawia realia życia w krajach byłego Związku Sowieckiego oraz mechanizmy ogólnoludzkich zachowań, łącząc w sobie narracje o społecznych utopiach z tragikomicznymi opowieściami o indywidualnej nadziei na szczęście.
Stara rosyjska arystokratka na łożu śmierci powierza pilnie strzeżony sekret swojemu zięciowi. Tajemnica to fakt, że ukryła całą swoja biżuterię w jednym z dwunastu krzeseł stojących niegdyś w salonie, a które zabrano jej tuż po rewolucji. Jej zięć Hipolit Matwiejewicz Wrobjaninow jest byłym szlachcicem i dandysem, który obecnie wegetuje jako prowincjonalny urzędnik w wydziale stanu cywilnego. Ochoczo podejmuje się wyprawy w poszukiwaniu skarbu. Okazuje się, że krzesła zostały rozrzucone po całym kraju. W dodatku Wrobjaninow nie jest jedynym poszukiwaczem zaginionej biżuterii. Tropem skarbu podąża także Ostap Bender, barwny i sprytny oszust oraz ojciec Fiodor, ksiądz, któremu bogata arystokratka też wyznała swój sekret. Rozpoczyna się bezwzględny wyścig przez cały kraj: z północy na południe, z zachodu na wschód, na lądzie i na morzu, przez wioski i miasta.
[Ulrike Ottinger]
Prater
Ludzie, potwory, wrażenia. Wiedeński Prater to wesołe miasteczko i maszyna pożądania. Żaden mechaniczny wynalazek, żadna nowatorska idea czy zmysłowa nowinka nie mogą tu nie trafić. Czarujące obrazy przekształcają tę legendarną wiedeńską atrakcję w przeżycie filmowe. Urzekające połączenie zamierzonego i przypadku, rozrywkowej przejażdżki w czasie przestrzeni. Złożony film, który prowokuje do myślenia i śmiechu.
Różnorodność opowiadań w filmie Ulrike Ottinger przekształca to miejsce doznań w nowoczesne kino atrakcji. Od samych początków po dzień dzisiejszy historia Prateru opowiadana jest przez jego założycieli i tych, którzy go dokumentowali, włączając w to także współczesne filmowe obrazy Prateru, wywiady z pracownikami, komentarze zarówno Austriaków, jak i turystów, cytaty filmowe, fotografie i materiały dokumentalne w formie pisemnej. Znaczenie Prateru, jego status jako miejsca technologicznych innowacji i jego rola jako medium kulturowego obecne są w tekstach Elfriede Jelinek, Jozefa von Sternberga, Ericha Kästnera i Eliasa Canetti, jak również w muzyce dedykowanej temu parkowi rozrywki w ciągu całej jego historii.
www.kinolab.art.pl
Ulrike Ottinger to jedna z najoryginalniejszych niemieckich niezależnych reżyserek światowej rangi. Wystawa jej prac w Centrum Sztuki Współczesnej składa się z około 100 eksponatów ściśle związanych z twórczością filmową artystki: fotografii, kolaży, kostiumów, elementów scenografii, scenariuszy filmowych, projekcji filmowych. Wszystkim eksponatom towarzyszą teksty wyjaśniające ich pochodzenie i odnoszące się do filmów, które pokazywane będą w retrospektywnym przeglądzie w KINO.LABie w trakcie trwania wystawy.
PROGRAM RETROSPEKTYWY:
11.01., godz. 18.00: Prater, reż. Ulrike Ottinger, Austria/Niemcy 2007, 104’
11.01., godz. 20.00: Laokoon i synowie. Dzieje przemian Esmeraldy del Rio, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1972, 73’ + Ester, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 2002, 32’
16.01., godz. 18.00: Madame X – absolutna władczyni, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1977, 141’
16.01., godz. 20.30: Portret pijaczki, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1979, 107’
17.01., godz. 16.00: Chiny. Sztuka - codzienność, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1985, 270’
17.01., godz. 21.00: Mongolska Joanna d’Arc, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1986, 165’
18.01., godz. 19.00: Exil Shanghai, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy/Izrael 1991, 275’
23.01., godz. 18.00: Wykład Agaty Pyzik o twórczości Ulrike Ottinger
23.01., godz. 20.00: Uwiedzenie niebieskich marynarzy, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1975, 50’ + Berlińska gorączka. Wolf Vostell, Dokumentacja happeningowa dla Ady 1, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1973, 12’ + Pycha Superbia, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1986, 15’ + Usinimage, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1987, 10’
24.01., godz. 18.00: Freak Orlando, Niemcy 1981, 126’
24.01., godz. 20.30: Dorian Gray w zwierciadle prasy brukowej, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 1983/84, 150’
25.01., godz. 18.00: Dwanaście krzeseł, reż. Ulrike Ottinger, Niemcy 2004, 198’
OPISY FILMÓW:
Laokoon i synowie
Pierwszy film Ulrike Ottinger. Powstał dzięki ścisłej współpracy z Tabeą Blumenschein. Fantasmagoryczna opowieść o przechodzącej nieustanne przemiany Esmeraldzie del Rio, żyjącej w kraju o nazwie Laura Molloy, który zamieszkują same kobiety. Bohaterka kolejno występuje w roli poszukującej własnej przeszłości wdowy Olimpii Vincitor, triumfującej łyżwiarki Lindy MacNamara, w końcu w męskiej roli żigolaka Jimmy Junoda.
Dziwaczne obrazy i zdarzenia, niezwyczajne ciągi skojarzeń, oryginalne zestawienia tekstów i muzyki początkowo zbijają widza z tropu. Nieprzyzwyczajonemu do twórczości Ottinger widzowi trudno powiązać treść filmu z jego tytułem, co wynika z typowego dla artystki odwoływania się raczej do wyobraźni widza, niż narzucania mu bezpośrednich znaczeń. Trudność nie polega jednak na zagmatwanej fabule – film wymaga po prostu szczególnego rodzaju skojarzeniowego patrzenia i słuchania, został pomyślany tak, by nie dał złożyć się w sensowną całość bez uruchomienia wyobraźni oglądającego.
Berlińska gorączka – Wolf Vostell, Dokumentacja happeningowa dla Ady 1
Dokumentacja happeningu niemieckiego artysty Wolfa Vostella (1932—1998), którego sztuka ingerowała w szeroko rozumianą przestrzeń społeczną, aby zainicjować dyskusję na tematy aktualnych problemów społecznych i politycznych.
W „Berlińskiej gorączce” uczestnicy happeningu proszeni są najpierw o dojechanie samochodem do ślepego zaułka na Ostdorfer Strasse w Berlin-Lichterfelde. Po tej pierwszej instrukcji otrzymują serię kolejnych, coraz bardziej skomplikowanych i drobiazgowych wskazówek, których puenta zadziwi każdego widza.
Uwiedzenie niebieskich marynarzy
Film ten jest tragikomiczną opowieścią o dwóch marynarzach, którzy obserwują walkę „organiczności” symbolizowanej przez starego ptaka z „syntetycznością” ucieleśnianą przez dziewczynę z Hawajów. Bazując na tej niezwykłej fabule, której wymowa podkreślana jest wyjątkowo ekspresyjnymi i poetyckimi zdjęciami, Ottinger zadaje pytanie o konieczność akceptacji stereotypowych ról w otaczającej nas rzeczywistości.
Madame X – absolutna władczyni
W tym ekstrawaganckim, wystylizowanym filmie pirackim Ottinger posłużyła się męską symboliką do wyrażenia feministycznego manifestu. O fabule sama autorka mówi: „Madame X, surowa i bezlitosna piękność, okrutna, niekoronowana władczyni chińskiego morza, kieruje apel do wszystkich kobiet gotowych zmieniać wygodną ale nieznośnie monotonną codzienność na świat pełen niebezpieczeństw, ale też przygód i miłości.”
Co niepokoi w przypadku tego filmu, to fakt, że kobiety chętnie ulegają fascynacji rytuałami władzy i – w męskiej wyobraźni – opuszczają terytorium niewinności i domniemanej kobiecej moralnej przewagi, odrzucając delikatność innych kobiecych filmów, które jak ostatni film Agnès Varda, obiecują “miłość bez trosk”. Ten film nie pokazuje śladów strachliwości. Przeciwnie, został pomyślany tak, by wystraszyć tych, którzy opierają się fascynacji zrytualizowanej i zupełnie zestetyzowanej władzy.
[Karren Witte, „Die Zeit”]
Portret pijaczki
Ona, kobieta o wielkiej urodzie, klasycznym dostojeństwie i rafaelowskich proporcjach, jak żadna inna kobieta stworzona do bycia Medeą, Madonną, Beatrycze, Ifigenią, Aspazją pewnego słonecznego zimowego dnia postanowiła wyjechać z La Rotunda. Kupiła bilet lotniczy – bez powrotu – do Berlin-Tegel.
Chciała odrzucić swoją przeszłość – a raczej porzucić ją jak dom do wyburzenia. Chciała skupić się na jednej sprawie, własnej sprawie. Jedynym jej pragnieniem było żyć wreszcie w zgodzie z własnym przeznaczeniem. Czytając prospekt reklamowy, jaki podczas lotu wręczyła jej uprzejma stewardesa, postanowiła ułożyć rodzaj planu pijackiego, czyli wykorzystać do własnych celów podaną trasę zwiedzania. Szczegółowy opis trasy bardzo się jej przydał.
Berlin, miasto, którego zupełnie nie znała, wydał jej się w sam raz, by bez przeszkód żyć swoją pasją. Jej pasją było picie – życie piciem – pić, aby żyć – życie pijaczki.
Owładnięta narcystyczno-pesymistycznym kultem samotności, lecąc utwierdziła się w planach na tyle, że dojrzały one do wcielenia w życie. Pora więc była je urzeczywistnić.
[Fragment scenariusza]
Ruch przemian w tym filmie ma zupełnie inny kierunek niż w poprzednim – „Madame X”. Tam kobiety z bardzo określonych środowisk dołączają do wyprawy w nieznane, tutaj kobieta bez imienia przybywa z nieznanego miejsca i podejmuje szczególną wycieczkę po Berlinie w oparciu o swe zainteresowania napojami alkoholowymi. W pewnym sensie ten projekt prezentuje także badanie nieznanego. Śmierć i destrukcja oczekują razem na końcu każdej podróży, zarówno tej w dalekie rejony świata, jak również całkowicie narcystycznej w głąb siebie.
[Ulrike Ottinger]
Freak Orlando
Bohaterem filmu jest Orlando, postać zaczerpnięta od Wirginii Wolf, postać, która „potrafiła nie tylko zmieniać płeć, ale i żyć przez wiele stuleci, zbierając dzięki temu wszelkie możliwe doświadczenia jednostkowe i społeczne, które my w naszej ograniczoności, jako kobiety albo mężczyźni żyjący tylko przez określony czas, wyobrażamy sobie najwyżej w pobożnych życzeniach” – pisze Ulrike Ottinger.
Film składa się z pięciu epizodów, w trakcie których Orlando trafia do Freak City i zmienia swe oblicza przed publicznością tego dziwnego miejsca. W mieście tym, z jego atmosferą upadku, wielkimi budowlami i ruinami przemysłowymi, w plastikowej kulturze – przeżywa swą historię pełną anomalii i ludzi spoza nawiasu. Droga ta ukazuje „kryteria normalności oraz granice, jakie samo sobie wytycza społeczeństwo” oraz mówi zarazem o drugiej patologicznej stronie, o dwuznacznościach pozornie normalnego człowieka.
Podróżując w przeszłość, bohater rzuca zaklęcia na to, co w historii osobliwe, poza nawiasem – wszystko to przeżywając nie bez cierpień. Nie zostaną mu oszczędzone doświadczenia ofiar. Będzie to podróż bez celu i bez katharsis. Jego wędrówka to archeologia snów wypieranych ze świadomości, które w historycznych epizodach otwierają kolejne punkty naszych dramatów, słabości i ułudy, oddalanych na margines milczeniem oraz kulturowymi tabu.
Zrozumieć to zmienić sposób ukazywania rzeczy. W filmie tym obrazy nabierają wymowy metaforycznej. Zestawiane patchworkowo, analogicznie do dźwięku, ukazują groteskowość, satyrę, lecz także rzeczywistość i magię.
Dorian Gray w zwierciadle prasy brukowej
Film nie różni się od poprzednich stylistyką ani estetyką. Odróżnia się natomiast podjętą tematyką oraz fabułą. Sięga ona do wzorów postaci znanych z historii literatury i filmu: doktora Mabuse i Doriana Graya. Relacja, jaka się między nimi zawiąże, jest rodem z kręgów grozy: stworzenie sztucznego człowieka, senne mary filmu i ludzkości, jak na przykład monstrum doktora Frankensteina.
Pani doktor Mabuse, prezes elektronicznego koncernu medialnego, postanawia wykreować rzeczywistość. Ponieważ życie bardzo nieregularnie dostarcza możliwych do wykorzystania historii i skandali, postanawia zmanipulować losy Graya tak, by dały się transmitować na bieżąco kanałami mediów.
W filmie opowieść o stworzeniu przedstawiono jako wędrówkę po różnych środowiskach. Każde z nich stanowi konwencjonalny obraz zniewolenia w społeczeństwie: jaskinie przestępstw i narkotyków, miejsca pokus kulinarnych oraz seksualnych. Ponadto sztuka wysoka pokazana jest jako przestrzeń wielkiej romantycznej namiętności, w którą wpisano przed wiekami dzikość i egzotykę oraz jako metafora zmysłowości i seksualnej natury ludzkiej.
CHINY. Sztuka – codzienność
Ten film dokumentalny, nakręcony przez Ulrike Ottinger w lutym i marcu 1985 roku w prowincjach Yunan i Syczuan, próbuje przekazać nowe spojrzenie na pewną obcą kulturę i jej obecne przemiany.
W filmie Ulrike Ottinger przede wszystkim wnikliwie obserwuje ludzi, rezygnując z jakichkolwiek komentarzy. Szczególnego znaczenia nabierają więc długie ujęcia, które śledzą dramaturgię rzeczywistych wydarzeń i oryginalny dźwięk. Dialogami opatrzono tylko nieliczne sceny.
[Ulrich Gregor]
Robiąc ten film, inspirowałam się chińskim malarstwem pejzażowym: samym faktem stosowania zwoju, który nie tylko wymaga innej metody malarskiej, ale także innego sposobu patrzenia – rozwijanie go, skupianie się na szczegółach, wędrowanie tam i z powrotem, oglądanie fragmentów. Więc jeśli filmowałam bazar na przykład, wolałam raczej panoramować bardzo powoli i jednostajnie przez cały plac, niż starać się objąć jego obraz w całości.
[Ulrike Ottinger]
W mojej dotychczasowej twórczości filmowej zajmowałam się egzotyką, mniejszościami i ich zachowaniem w różnych rolach wewnątrz własnego kręgu kulturowego. Teraz staram się poszerzać tę tematykę, poznawać „realną egzotykę” w obcym kraju, w innym kręgu kulturowym. Próbuję prowadzić kamerą obrazkowy dyskurs o egzotyce jako kwestii punktu widzenia.
[Ulrike Ottinger]
Pycha Superbia
Centralnym motywem filmu jest zło i jego ucieleśnienie w świecie. Superbia – Pycha, będąca w średniowiecznym rozumieniu najcięższym grzechem głównym, prowadzi korowód zła symbolizowany przez siedem kobiet – siedem grzechów głównych. Narracja płynnie przechodzi od stylistyki średniowiecznej do współczesnych obrazów pochodów i defilad.
Unsinimage
Film wyprodukowano dla LaSept i nadano 8 lipca 1987 roku, w urodziny LaSept. Tego dnia stacja poświęciła Berlinowi cały program, pomyślany jako prezentacja nowej stacji satelitarnej LaSept. Z myślą o tym programie proszono o krótkie filmy, które nie opowiadają o Berlinie, ale uzmysławiają jego obecność. Miały to być „Regards de Berlin”, „Pozdrowienia z Berlina” dla Francuzów, rodzaj poematu berlińskiego w obrazach.
Wybrane z tych trzech filmów krajobrazy miejskie i przemysłowe sfilmowano raz jeszcze dokumentalnie z myślą o „Unsinimage”, przetykając to odpowiednimi scenami z filmów fabularnych, artystycznym udziwnieniem i kondensacją stawiającymi w tym krajobrazie nowe akcenty. Jest to dyskusja z architekturą miejską, w której plan zdjęć służy nie tylko jako tło, ale sam współtworzy treść.
[Ulrike Ottinger]
Mongolska Joanna d’Arc
Cztery bardzo różne panie poznają się w trakcie podróży koleją transsyberyjską, a później transmongolską: elegancka, światowa i oczytana etnolożka Lady Windermere; lękliwa i nieco zdziwaczała, ale żądna wiedzy pani profesor z Niemiec; amerykańska gwiazda Broadway’u i spragniona przygód młoda turystka z plecakiem, podróżująca na półce bagażowej wagonu trzeciej klasy. W połowie drogi bohaterki zostają porwane przez mongolską księżnę i jej żeńską kawalerię; podróżniczki spędzają pewien czas w jurtach na rozległych stepach Mongolii Wewnętrznej, biorą udział w różnych rytuałach i grach, by w końcu bez jednej ze swoich towarzyszek powrócić do Europy.
Nie jest to jednak film dokumentalny, chociaż z dokumentem ma wiele wspólnego. W filmie tym Ottinger miesza gatunki, rozmywa granice pomiędzy rzeczywistością, a inscenizacją. Buduje teatralne, niemal komiczne postacie, a równocześnie obserwuje rzeczywistość z dystansem, zachowuje autonomię i obcość koczowniczych zwyczajów, obrzędów i miejsc kultu.
Exil Shanghai
Film poświęcony jest problemowi wygnania, który ukazany zostaje na przykładzie historii życia sześciu osób - Niemców, Austriaków i rosyjskich Żydów. „Fascynujący i obfitujący w cierpki humor Exil Shanghai jest wyjątkową kulturową odyseją, która ożywia utracony żydowski świat Szanghaju, najwspanialszego miasta Dalekiego Wschodu”.
Ester
Ester jest sztuką, w której narratorem jest György Konrád a aktorami są żydowscy emigranci ze środkowej i południowo-wschodniej Europy. Jest to historia „tych dni, kiedy Żydzi mieli zagwarantowany azyl i o miesiącu, kiedy ból stał się radością, a smutek zmienił się w święto”.
Parabola na temat odwagi, jakiej wymaga przyjazd do obcego kraju. Zabawna maskarada opowiadająca o utajonym błogosławieństwie.
Dwanaście krzeseł
Autorska ekranizacja powieści pióra odeskich pisarzy Ilji Ilfa i Jewgenia Petrowa, która uważana jest za „jeden z najbardziej satysfakcjonujących opisów warunków panujących w Związku Radzieckim w okresie jego tworzenia.”
Film Ottinger opowiada zarówno o przeszłości, jak i teraźniejszości. Przedstawia realia życia w krajach byłego Związku Sowieckiego oraz mechanizmy ogólnoludzkich zachowań, łącząc w sobie narracje o społecznych utopiach z tragikomicznymi opowieściami o indywidualnej nadziei na szczęście.
Stara rosyjska arystokratka na łożu śmierci powierza pilnie strzeżony sekret swojemu zięciowi. Tajemnica to fakt, że ukryła całą swoja biżuterię w jednym z dwunastu krzeseł stojących niegdyś w salonie, a które zabrano jej tuż po rewolucji. Jej zięć Hipolit Matwiejewicz Wrobjaninow jest byłym szlachcicem i dandysem, który obecnie wegetuje jako prowincjonalny urzędnik w wydziale stanu cywilnego. Ochoczo podejmuje się wyprawy w poszukiwaniu skarbu. Okazuje się, że krzesła zostały rozrzucone po całym kraju. W dodatku Wrobjaninow nie jest jedynym poszukiwaczem zaginionej biżuterii. Tropem skarbu podąża także Ostap Bender, barwny i sprytny oszust oraz ojciec Fiodor, ksiądz, któremu bogata arystokratka też wyznała swój sekret. Rozpoczyna się bezwzględny wyścig przez cały kraj: z północy na południe, z zachodu na wschód, na lądzie i na morzu, przez wioski i miasta.
[Ulrike Ottinger]
Prater
Ludzie, potwory, wrażenia. Wiedeński Prater to wesołe miasteczko i maszyna pożądania. Żaden mechaniczny wynalazek, żadna nowatorska idea czy zmysłowa nowinka nie mogą tu nie trafić. Czarujące obrazy przekształcają tę legendarną wiedeńską atrakcję w przeżycie filmowe. Urzekające połączenie zamierzonego i przypadku, rozrywkowej przejażdżki w czasie przestrzeni. Złożony film, który prowokuje do myślenia i śmiechu.
Różnorodność opowiadań w filmie Ulrike Ottinger przekształca to miejsce doznań w nowoczesne kino atrakcji. Od samych początków po dzień dzisiejszy historia Prateru opowiadana jest przez jego założycieli i tych, którzy go dokumentowali, włączając w to także współczesne filmowe obrazy Prateru, wywiady z pracownikami, komentarze zarówno Austriaków, jak i turystów, cytaty filmowe, fotografie i materiały dokumentalne w formie pisemnej. Znaczenie Prateru, jego status jako miejsca technologicznych innowacji i jego rola jako medium kulturowego obecne są w tekstach Elfriede Jelinek, Jozefa von Sternberga, Ericha Kästnera i Eliasa Canetti, jak również w muzyce dedykowanej temu parkowi rozrywki w ciągu całej jego historii.
www.kinolab.art.pl