Rainer Werner Fassbinder

Rainer Werner Fassbinder to reżyser na wskroś niemiecki, wrażliwy na niemiecką estetykę, codzienność, problemy zranionych uczuć. Twórca wyjątkowo płodny, pracował w szaleńczym tempie. Nakręcił ponad 40. filmów w czasie od 1965 do 1982 roku. Ostatnim jego dziełem jest "Querelle", którego premiera odbyła się już po śmierci reżysera.
Twórczość Fassbindera nieustannie oscyluje wokół problematyki miłości, zdrady, homoseksualizmu i niemożności porozumienia się dwóch istot ludzkich.

Najczęściej określano go mianem "enfant terrible niemieckiego kina". Znak rozpoznawczy: skórzana kurtka, niechlujny wygląd. Otwarcie przyznawał się do biseksualizmu - był dwukrotnie żonaty, choć jednocześnie nie ukrywał swoich licznych związków homoerotycznych (jego kochanek drużbował na jego drugim ślubie), świadomie wywoływał skandale obyczajowe, przez większą część życia brał kokainę. Przede wszystkim jednak szokował swoimi dziełami, wymierzonymi w hipokryzję burżuazyjnego społeczeństwa. Krytycy i widzowie kochali go lub nienawidzili. Rainer Werner Fassbinder to najważniejszy reżyser z powojennego pokolenia (z którego wywodzą się także Volker Schlöndorff, Werner Herzog i Wim Wenders). Niektórzy twierdzą, że wraz z jego śmiercią skończyło się nowe kino niemieckie.

Przyszedł na świat 31 maja 1945 roku w mieszczańskiej rodzinie w bawarskim Bad Worishofen (Niemcy). Jego ojciec był lekarzem, matka zaś tłumaczką (rozwiedli się w roku 1951). Fassbinder często wspominał, że w dzieciństwie czuł się samotny, brakowało mu miłości i zainteresowania ze strony rodziców. Od kiedy skończył siedem lat regularnie bywał w kinie, dokąd matka posyłała go, by móc spokojnie pracować w domu. Chodził do wielu szkół prywatnych i państwowych, lecz przed maturą zdecydował się przerwać naukę. Interesował go teatr. W 1967 roku Rainer Werner Fassbinder przystał do awangardowej grupy Action Theater, gdzie już rok później zadebiutował jako reżyser, wystawiając własny dramat "Dzieciorób" ("Katzelmacher").

Twórcza płodność Fassbindera szybko stała się legendarna. W ciągu szesnastoletniej kariery zrobił ponad 40 filmów; zdarzało się, że kręcił nawet sześć obrazów rocznie. Były to produkcje kinowe i telewizyjne, realizowane w ministudiu reżysera. Na filmowym dorobku Niemca swoje piętno odcisnął teatr. Stąd wywodziła się część słynnego zespołu aktorskiego, z którym współpracował przy niemal wszystkich swoich projektach. Stąd również pochodziła jego widoczna inspiracja teoriami Bertolda Brechta. Jednakże obok doświadczeń teatralnych, Fassbinder wykorzystywał doświadczenia kinomana. Jego pierwsze dzieła: "Miłość jest zimniejsza niż śmierć" czy "Amerykański żołnierz", to parodie filmu gangsterskiego, w których skrajna stylizacja mieszała się z niemal dokumentalną obserwacją świata. Szybko też ujawniła się fascynacja reżysera melodramatem, szczególnie w jego hollywoodzkim wydaniu z lat 50., którego idealnym przykładem były filmy Douglasa Sirka. Fassbindera w obrazach tych interesował przede wszystkim opis różnych rodzajów społecznej represji. W naturalny więc sposób jego wrażliwość na kwestie społeczno-polityczne wyrażała się w formie, która zdawała się kompletnie nie przystawać do tematu.

W swoim znacznym dorobku filmowym Rainer Werner Fassbinder dotykał bardzo różnych spraw. Można jednak wyróżnić trzy podstawowe wątki tematyczne, przewijające się w jego twórczości. Po pierwsze: wzmiankowane już tematy społeczne, które często prezentowane były w kameralnych dramatach, opowiadających o skomplikowanych stosunkach międzyludzkich. I tak na przykład rozpad więzi rodzinnych reżyser zilustrował w "Dlaczego Pan R. oszalał?" czy w "Whity". Natomiast już w 1969 roku powstała filmowa wersja "Dziecioroba" - portretu małżeństwa, które wykorzystuje (także seksualnie) swojego pracownika-imigranta. Przemoc, manipulacja, nienawiść w związkach pojawiają się w wielu obrazach Fassbindera, jak choćby "Handlarzu czterech pór roku" (pierwszym sukcesie komercyjnym reżysera), "Opowieści o Effi Briest" (będącej portretem kobiety, żyjącej z psychopatą) lub brutalnej "Chińskiej ruletce".

Po drugie: filmy o tematyce homoerotycznej, które można by określić mianem autobiograficznych. Skłonności seksualne Fassbindera ujawniały się w wielu filmach, homoseksualizm był jednak po raz pierwszy głównym tematem w "Prawie silniejszego". W poruszającym obrazie "W roku 13 pełni" niemiecki twórca przedstawił losy transseksualisty Erwina, dla którego odrzucenie przez najbliższych źle się kończy. Najpełniejszą manifestacją homoseksualizmu był jednak ostatni film Fassbindera, oparty na tekście Geneta "Querelle". Reżyser po raz kolejny odwołał się do melodramatu, by opowiedzieć perwersyjną historię młodego marynarza, który poznaje uroki portowego życia. Do współpracy Niemcowi udało się zaprosić Jeanne Moreau i Franka Nero, w rolę tytułową wcielił się natomiast Brad Davis. Rainer Werner nie ograniczał się zresztą do opisywania męskich związków, realizując m.in. "Gorzkie łzy Petry von Kant" - opowieść o kobiecym trójkącie miłosnym (w jedną z głównych ról wcieliła się jego ulubiona aktorka, Hanna Schygulla).

Trzecim wielkim tematem w twórczości Fassbindera była historia Niemiec. Pod koniec lat 70. powstała tzw. trylogia niemiecka, której bohaterkami były kobiety. "Małżeństwo Marii Braun" (Schygulla) to historia powojennych Niemiec ironicznie ukazana przez pryzmat losów bohaterki; "Lola" (Barbara Sukowa) była remake'em "Błękitnego Anioła"; "Tęsknota Veroniki Voss" (Rosel Zech) opowiadała o aktorce, która nie może uwolnić się od wspomnień swojej współpracy z nazistami. Natomiast tłem14-odcinkowego, dziś już uznawanego za telewizyjny klasyk, serialu "Berlin Alexanderplatz" były Niemcy w okresie Republiki Weimarskiej.

Ciało Rainera Wernera Fassbindera znaleziono 10 czerwca 1982 roku w jego monachijskim mieszkaniu. W jego krwi wykryto śmiertelne stężenie kokainy, środków nasennych i alkoholu. Właśnie skończył post produkcję "Querelle" i pracował nad scenariuszem filmu o Róży Luxemburg, do którego podobno chciał zaangażować Romy Schneider. Już wówczas, w wieku 37 lat, dla wielu był legendą. Zresztą umiejętnie tę własną legendę budował. Bezkompromisowy, często narażał się opinii publicznej swoimi kontrowersyjnymi poglądami, które chętnie wyrażał w wywiadach. Przeciwnicy Fassbindera oskarżali go o męski szowinizm, antysemityzm, a nawet homofobię. Bardziej bzdurnych zarzutów nie można sobie wyobrazić. Reżyser jednak sam je prowokował, świadomie drażniąc mieszczańską widownię. I jednocześnie marzył o statuetce Oscara.