Recenzja wyd. DVD filmu

Bez wstydu (2012)

Pod pretekstem rozpoczęcia wakacji Tadek (Mateusz Kościukiewicz) powraca do Wałbrzycha, aby wprowadzić się do swojej siostry (Agnieszka Grochowska). Już od pierwszych chwil filmu możemy zauważyć subtelne oznaki niecodziennej relacji rodzeństwa. Potęguje je fakt silnej zazdrości brata Anki o jej partnera (Maciej Marczewski). To on stoi na drodze powrotu starych uczuć brata i siostry. W tle kazirodczej relacji rodzeństwa film stara się ukazać także społeczną problematykę – faszyzm i sytuację Romów w Polsce. To właśnie z Romką – Irminą – Tadek nawiąże nietypową przyjaźń. 

Sama opowieść o zakazanej miłości brata oraz jego starszej siostry jest osnuta na subtelnych i zniuansowanych zachowaniach obojga. Enigmatyczność dialogów pozwala jedynie na dowolne interpretacje, iż między dwojgiem, już chociaż raz, zaistniało niepożądane uczucie, które doprowadziło do tragicznych wydarzeń i rozdzielenia dwojga kochanków. Teraz Tadek powraca skuszony dawną namiętnością, jednakże spotyka się z dotkliwym odrzuceniem ze strony swojej siostry. 


Idea relacji rodzeństwa była wystarczająca, aby oprzeć na niej całość filmu. Dwie zagubione dusze, między którymi narodziła się relacja będąca tematem tabu w polskim społeczeństwie, zostały skazane na nieszczęście i samotność. Powrót Tadka tylko potęguje problemy Anki zmagającej się z brakiem pieniędzy i nieszczęśliwą miłością. Pełna uprzedzeń, stara się dystansować od brata, który nieustannie próbuje się do niej zbliżyć. To warunkuje tragizm ich obydwojga i ich uczuć. Scenariusz oparty wyłącznie na tym wątku okazałby się strzałem w dziesiątkę.

Twórcy filmu zdecydowali nie pogłębiać szczególnie relacji Tadka i Anki. Za to wprowadzili wątki społeczne, takie jak szowinizm wobec mniejszości romskiej czy ich sytuacja w Polsce. Poruszony został także problem seksistowskich zachowań wobec kobiet. Te tematy miały dopełnić tragiczny motyw incestu. Powierzchowne spojrzenie na wątki okazało się rozmyć eteryczny koncept motywu przewodniego "Bez wstydu". Dla całej historii znaczenie ma jedynie metaforyczna wróżba Irminy (Anna Próchniak) – potęgująca fatalność sytuacji, w jakiej znalazł się młodzieniec. Z kolei na wydźwięk filmu ideologiczne tematy działają silnie niekorzystnie. Niepogłębione spojrzenie na nie, wręcz stereotypowe, oraz łatwe i nie do końca spójne rozwiązania podjęte w scenariuszu sprawiają wrażenie, jakby twórcy nie potraktowali tych wątków w sposób poważny. Uczynili je zapchajdziurami i tak krótkiego w swoim metrażu filmu. 

Oszczędny w swoich środkach film jest dzięki temu pełen naturalizmu, świetnie oddaje skromne warunki życia Anki i depresyjny klimat życia na zniszczonym, brudnym osiedlu. Zdjęcia są dobrze poprowadzone, a montaż nie jest chaotyczny. Aktorsko wybija się Grochowska, której kreacja jest bardzo wiarygodna, w przeciwieństwie do flegmatycznej i średniej gry aktorskiej Kościukiewicza. Choć i on ma swoje "momenty", jego postać jest jednak w wielu scenach niespójna pod względem zachowania. 


Pełna bólu, jakby obciążona nieuchronnym fatum kazirodcza relacja została całkiem dobrze rozegrana w filmie, choć aż się prosiło o jej pogłębienie, szczególnie względem zbędnych wątków środowiskowych, które zostały potraktowane przez twórców "po macoszemu". Kwestią dyskusji może być rozważenie czy sensownym było rozszerzanie metrażu filmu, jeżeli pomysł na niego był niekompletny. Gdyby odrzucić ideologiczny eklektyzm mający miejsce na drugim planie, otrzymalibyśmy wyjątkowo subtelny oraz eufemistyczny utwór o tematyce wciąż dla nas kontrowersyjnej i poruszającej nasze serca cierpieniem oraz tragizmem głównych postaci.