57-letnia Austriaczka Elfriede Jelinek dostała literacką Nagrodę Nobla - 1,36 mln dolarów. 18 członków Akademii Szwedzkiej (w tym cztery kobiety) wyróżniło ją za "muzyczny potok głosów i kontrgłosów w powieściach i sztukach i za nadzwyczajny językowy zapał odsłaniania absurdu społecznych klisz i ich ujarzmiającej mocy". (...)
W Polsce znana jest głównie z powieści "Pianistka" (1983) sfilmowanej w 2001 r. przez Michaela Haneke. Mówiła: "Przez długi czas wahałam się, czy udzielić zgody na adaptację filmową, ponieważ moja proza jest bardzo osadzona w języku".
Jelinek jest dziesiątą kobietą z literackim Noblem. Ma opinię feministki, skandalistki (oskarżano ją o pornografię) i awangardzistki.
Główny temat jej twórczości to "kobieca niemożność pełnego wejścia w życie w świecie, w którym jej wizerunek składa się z samych stereotypów". Mówi: "Moje pisarstwo jest ograniczone do opisywania w sposób analityczny, ale także polemiczny (sarkastyczny) grozy rzeczywistości".
Urodziła się 20 października 1946 r. w Murzzuschlag w Styrii. Tłumaczy: "Pochodzę z wiedeńskiej rodziny odzwierciedlającej wielokulturowość dawnej monarchii austro-węgierskiej: ojciec, inżynier chemik, był lewicującym czeskim Żydem, uwielbiał rozmawiać, polemizować. Nie kochałam go, ale to, że piszę, zawdzięczam właśnie jemu. Matka była pochodzenia rumuńsko-niemieckiego". Ojciec zmarł w 1968 r. w szpitalu psychiatrycznym.
Jako dziecko w kościelnej szkole Notre-Dame de Sion brała lekcje tańca i francuskiego. Pod wpływem matki, która widziała w niej muzycznego geniusza, od siódmego roku życia uczyła się gry na skrzypcach, organach i fortepianie. Jako 19-latka, bojąc się, że zawiodła matkę, wpadła w głęboką depresję.
W wiedeńskim Konserwatorium studiowała kompozycję (do 1964 r.), została też dyplomowaną pianistką (1971). Później przerzuciła się na teatr i historię sztuki. Jej zwrot ku literaturze w roku 1967 był wyrazem buntu przeciwko autorytetom. Zaczynała od wierszy, które ukazały się w piśmie awangardzistów "Protokolle". Pierwszą powieść ("Wir sind lockvögel") wydała w 1970 r., a pierwszą sztukę "Co się stało po tym jak Nora opuściła męża, czyli filary społeczeństwa" - w 1979 r.
A w Polsce? "Nigdy nie słyszałem o Elfriede Jelinek, więc na temat jej twórczości nic nie powiem" - wyznał PAP pisarz Paweł Huelle. Podobnie Jerzy Pilch: "Jelinek? Nigdy nie słyszałem, nie znam ani jednego jej słowa. Nie sadzę, żeby to był wybryk komisji noblowskiej, jakim był np. Dario Fo. Ale na pewno nie jest wiele lepsza od Tadeusza Konwickiego. Czemu jemu nie dać Nobla?".
Niektóre księgarnie w Austrii ją bojkotują, dziennik "Kronen Zeitung" nazwał ją "lewicową faszystką". W 2000 roku zakazała wystawiania w Austrii swoich sztuk, protestując w ten sposób przeciwko wejściu skrajnej prawicy do rządu.
Skomplikowane gry słów sprawiają, że jej teksty są wyjątkowo trudne w tłumaczeniu. Sama też jest tłumaczką (Thomas Pynchon, Georges Feydeau, Eugene Labiche, Christopher Marlowe). Napisała również libretto operowe.
Zapowiedziała już, że 10 grudnia nie odbierze w Sztokholmie Nobla z rąk króla Karola XVI Gustawa, bo jest chora.
W Polsce znana jest głównie z powieści "Pianistka" (1983) sfilmowanej w 2001 r. przez Michaela Haneke. Mówiła: "Przez długi czas wahałam się, czy udzielić zgody na adaptację filmową, ponieważ moja proza jest bardzo osadzona w języku".
Jelinek jest dziesiątą kobietą z literackim Noblem. Ma opinię feministki, skandalistki (oskarżano ją o pornografię) i awangardzistki.
Główny temat jej twórczości to "kobieca niemożność pełnego wejścia w życie w świecie, w którym jej wizerunek składa się z samych stereotypów". Mówi: "Moje pisarstwo jest ograniczone do opisywania w sposób analityczny, ale także polemiczny (sarkastyczny) grozy rzeczywistości".
Urodziła się 20 października 1946 r. w Murzzuschlag w Styrii. Tłumaczy: "Pochodzę z wiedeńskiej rodziny odzwierciedlającej wielokulturowość dawnej monarchii austro-węgierskiej: ojciec, inżynier chemik, był lewicującym czeskim Żydem, uwielbiał rozmawiać, polemizować. Nie kochałam go, ale to, że piszę, zawdzięczam właśnie jemu. Matka była pochodzenia rumuńsko-niemieckiego". Ojciec zmarł w 1968 r. w szpitalu psychiatrycznym.
Jako dziecko w kościelnej szkole Notre-Dame de Sion brała lekcje tańca i francuskiego. Pod wpływem matki, która widziała w niej muzycznego geniusza, od siódmego roku życia uczyła się gry na skrzypcach, organach i fortepianie. Jako 19-latka, bojąc się, że zawiodła matkę, wpadła w głęboką depresję.
W wiedeńskim Konserwatorium studiowała kompozycję (do 1964 r.), została też dyplomowaną pianistką (1971). Później przerzuciła się na teatr i historię sztuki. Jej zwrot ku literaturze w roku 1967 był wyrazem buntu przeciwko autorytetom. Zaczynała od wierszy, które ukazały się w piśmie awangardzistów "Protokolle". Pierwszą powieść ("Wir sind lockvögel") wydała w 1970 r., a pierwszą sztukę "Co się stało po tym jak Nora opuściła męża, czyli filary społeczeństwa" - w 1979 r.
A w Polsce? "Nigdy nie słyszałem o Elfriede Jelinek, więc na temat jej twórczości nic nie powiem" - wyznał PAP pisarz Paweł Huelle. Podobnie Jerzy Pilch: "Jelinek? Nigdy nie słyszałem, nie znam ani jednego jej słowa. Nie sadzę, żeby to był wybryk komisji noblowskiej, jakim był np. Dario Fo. Ale na pewno nie jest wiele lepsza od Tadeusza Konwickiego. Czemu jemu nie dać Nobla?".
Niektóre księgarnie w Austrii ją bojkotują, dziennik "Kronen Zeitung" nazwał ją "lewicową faszystką". W 2000 roku zakazała wystawiania w Austrii swoich sztuk, protestując w ten sposób przeciwko wejściu skrajnej prawicy do rządu.
Skomplikowane gry słów sprawiają, że jej teksty są wyjątkowo trudne w tłumaczeniu. Sama też jest tłumaczką (Thomas Pynchon, Georges Feydeau, Eugene Labiche, Christopher Marlowe). Napisała również libretto operowe.
Zapowiedziała już, że 10 grudnia nie odbierze w Sztokholmie Nobla z rąk króla Karola XVI Gustawa, bo jest chora.