Recenzja filmu

Prywatne piekło (1997)

Paul Schrader znany jest przede wszystkim jako bliski współpracownik Martina Scorsese oraz autor scenariuszy jego filmów. W oparciu o powieść Russella Banksa wyreżyserował obraz o tematyce, z której jest bardzo znany. Główny bohater "Prywatnego piekła" to kolejny indywidualista z twórczości scenarzysty, z którą utożsamić ją możemy jako osobowość tragiczną.

Wade Whitehouse (Nick Nolte) jest szeryfem w prowincjonalnym miasteczku w New Hampshire. To mężczyzna po przejściach i bardzo dotkliwie pokarany przez życie. Beznadziejny stan w jakim się znajduje ma istotny wpływ na jego życie zawodowe. Ma za sobą nieudane małżeństwo i skomplikowane relacje z córką, którą otacza ojcowską troską, pomimo tego że ta czuje się niezręcznie w jego towarzystwie. Powód życiowych cierpień stróża prawa tkwi w nieszczęśliwym dzieciństwie zmienionym w koszmar przez despotycznego ojca alkoholika Glena (w tej roli nagrodzony Oscarem James Coburn). Co gorsza, Wade'owi jako już dorosłemu mężczyźnie ciężko jest się odizolować od destrukcyjnego wpływu sędziwego rodzica. Mężczyzna systematycznie przychodzi w odwiedziny do ojca, którego nienawidzi, ale nadal żywi przed nim bojaźń. Wade jedyne oparcie ma w młodszym bracie Rolfie (Willem Dafoe). Ale nawet i to nie jest w stanie pomóc mu w wyjściu spod opresji. Alkohol i narkotyki stają się jedynymi "lekarstwami", które koją ból po odciśniętym na nim piętnie. Sytuacja będzie jeszcze gorsza, gdy w okolicy dochodzi do tragicznego wypadku, w którym ginie zamożny działacz związków zawodowych. Jack - znajomy szeryfa jest powiązany z tą sprawą, gdyż był przewodnikiem związkowca, którego zabrał do lasu na polowanie. Jack przedstawia całe wydarzenie jako wypadek, jednak szeryf Whitehouse nie daje wiary w wersję, którą przedstawia. Podejrzewa go o zabójstwo i tkwi w przekonaniu, że za śmiercią działacza kryje się poważna intryga. Szeryf rozpoczyna dochodzenie, w którym z racji swego zachowania postrzegany jest jako dziwak. Gdy Wade nakręci spiralę przemocy prowadzącej do licznych tragedii, dla niego będzie już poniewczasie.


Narracja dramatu Schradera prowadzona jest przez brata Wade'a - Rolfa. Dafoe swą profesją stworzył prawdziwą sztukę jaką jest opowiadanie i skrupulatnie przedstawia i ocenia realia, w których wraz z bratem musiał znosić. Aktor nie ograniczył jednak swojego udziału do samej narracji i przytaczania opowieści, lecz także ujawnia się we własnej osobie w scenie ostatniego pożegnania matki.

Schrader zbudował film z archetypów oraz symboli z którymi skojarzyć możemy problemy dysfunkcji patologii w rodzinie. Mamy tu bowiem niewłaściwe wykonywanie obowiązków rodzicielskich prowadzących do błędów wychowawczych, problemy alkoholowe i narkotykowe, skrajne ubóstwo, jak i nieporadność życiową oraz przemoc w rodzinie w scenach retrospekcji.


Na uwagę zasługują zdjęcia. Operator zręcznie ujmuje każdą scenę, która toczy się w zimowej scenerii zamaskowanego pod śniegiem i nieustannie zachmurzonego miasteczka, gdzie tym samym nadaje obrazowi przygnębiającego charakteru.

Na planie wyselekcjonowała została doborowa obsada. Rolę drugoplanową prócz Willema Dafoe gra tu Sissy Spacek w roli nowej partnerki głównego antybohatera. Pierwsze skrzypce grają tu jednakże Nick Nolte i James Coburn. Nolte rewelacyjnie zagrał skrzywdzonego przez ojca i gotującą się w sobie bombę zegarową, zaś Coburn o szyderczo-obłudnym wyrazie twarzy wybornie sprawdził się w roli perfidnego despoty.


Film Paula Schradera to studium ludzkich zachowań. Ukazuje upadek moralny, słabości i błędy życiowe oraz przynoszące tego konsekwencje. Filmy z motywami patologi w rodzinie to nic nowego, ale każdy skłania do refleksji nad treścią i może stanowić przestrogę dla przyszłych pokoleń.