Recenzja wyd. DVD filmu

Wielki sen (1946)

Na początek: przystawka. Czyli wyjaśnienie nieukom, czym jest to noir - czyli co, gdzie, jak, kiedy i w jakiej... To znaczy, z czym to się je. Kolebką filmów noir uznaje się lata 40 XX wieku. Wtedy to za sprawą Johna Hustona i jego debiutu: "Sokoła maltańskiego" do życia powołana została myśl. Albo wizja, wizja świata ponurego i dosadnego, w którym szkoda czasu na ceregiele. Deszcz lubi sobie popadać, trup ściele się nader często, a człowiek woli kłamać do końca, niż powiedzieć prawdę - a ta w końcu zawsze ujrzy światło dzienne... Nawet jeśli to światło będzie pojedyncze. W tym wszystkim umocniła się pozycja Bogarta, do którego przylgnął wizerunek cynicznego i opryskliwego detektywa. To trzeba mu przyznać, w tych rolach wychodził nader korzystnie. Że prawie zawsze grał na jedno kopyto? To staje się kwestią najmniej istotną.. Przyznaję: uwielbiam filmy noir. Jako jedyny gatunek filmowy posiada charakter. Widzisz jeden kadr i już wiesz, co Cię czeka, tego wrażenia nie da się podrobić w żaden sposób. Smakowanie noir jest doznaniem jedynym w swoim rodzaju, mimo że każdy z tych filmów jest do siebie podobny. Jak więc je rozróżnić? Howard Hawks - to był gość. Czego się nie tknął, w czym nie zasmakował: tworzył złoto. Mimo iż nie posiada jakiegoś szczególnego stylu, jak Wilder czy Altman, zasiadając do jego filmów, zawsze ma się pewność, że czas na to poświęcony nie będzie zmarnowany. Tak było i tym razem: z gotowych elementów (Bogart, intryga oparta na powieściach Chandlera i zatęchłe miasto) stworzone zostało arcydzieło.  Bogart jako Philip Marlowe dostaje zlecenie od pewnego bogatego staruszka: zapłacić szantażyście okup. Proste? Niby tak. Problem w tym, że pierwszym trupem, jaki w tym filmie pada, jest właśnie szantażysta. Sprawy się komplikują, Marlowe zaczyna być śledzony, a na jaw wychodzą ciemne sekrety rodziny staruszka. Dalej zdradzać nie będę, bo zwyczajnie serca nie mam, by pozbawić potencjalnego widza przyjemności gubienia się w intrydze.  Bogart jak Bogart, klasa została pokazana. Jednak co to za noir bez famme fatale? W tej roli zjawiskowa i pełna wdzięku Lauren Bacall, życiowa partnerka aktorka. O jej klasie niech świadczy jedna scena gdy odwiedza Marlowa: siada na biurku, nogi razem ściśnięte i rozmawiają. Po jakimś czasie zaczyna pocierać dłonią swoje kolano, bardzo powoli i delikatnie, dyskretnie. Widz w ogóle nie zwraca na to uwagi - w końcu Philip mówi jej, że może się przecież podrapać. Ta robi urażoną minę, podwija ociupinkę spódnicę i się drapie - całość trwa mniej niż 2 sekundy. Mistrzowska scena, to po prostu trzeba zobaczyć. Nie mówiąc już o 'improwizowanej' rozmowie telefonicznej z policją. O Scenariuszu nie będę się rozpisywał: jest świetny i tyle. Wystarczy wspomnieć, że jest tu masa tzw. "czandleryzmów" - określenia wziętego od nazwiska pisarza na określenie ironicznych ripost, których był mistrzem, np: "Nie, nie podejdzie do telefonu. Nie może. ...bo nie żyje". Nie ma sensu pisać więcej o tym filmie: ktoś, kto smakował kiedyś noir, wie, czego może oczekiwać. Siła "Big Sleep" polega na tym, iż każdy z elementów składających się na noir został doprowadzony do perfekcji - chociażby taki klimat stęchłego miasta, który był świetny w "Sokole maltańskim", tutaj wręcz miażdży. Słowem podsumowania: lubisz noir - bierz i oglądaj, w międzyczasie wstydź się, że dopiero teraz. Nie wiesz, co to noir? Bierz i oglądaj, zakochasz się w nim...