Miejmy taką nadzieje :P Ja muszę się przyznać ,że to pierwszy serial który mnie wciągnął.Chyba poczytam stare odcinki ;)

ehhh i niech ktoś jeszcze powie, że w Polsce nie da się zrobić porządnego serialu. :)

Trzeba wymyślić jeszcze hasło przewodnie i kilka słów na zachętę jak w trailerach.

No ten fenomen bije wszystko na głowe...brazylijskie tasiemce się chowają.
No właśnie reklama by się przydała,ale właściwie dobrych rzeczy nie trzeba reklamować :P

zauważyłem lekkie zamarcie na forum Avatara, nikt na żadnym wątku nie udziela się od ponad 20 minut. Czyżby cisza przed burzą?

co do reklamy, ja i tak rozesłałem do znajomych link ;)

Dziwne...ale pamiętajcie piątek wieczorem jest nasz.Będzie epicko ;)

No właśnie, coś tu jest nie tak. Może wszyscy psychofani uciekli na jakieś forum zewnętrzne :O

Że za co lubimy Jake'a? Ładnie mu w niebieskim.

No ba...ładnemu we wszystkim ładnie.Ale ja bym go jeszcze chciała zobaczyć w zielonym :P

Cześć, czy to w tym temacie lubi się Avatara?

tak i nie lubi a wielbi :)
...........................

Oczywiście ,że wielbi.Mam do was pytanie,czy już zrobiliście ołtarzyk dla wszechmocnego Avatara?

no ba, z ogromnymi zdjęciami Izuni i Nationala przy małej scenerii Pandory. Szukam w internecie jeszcze tych małych smoków, nie wiem jak się nazywają.

1% podatku – Twój wybór, Twoja Wikipedia. [Ukryj]

Niemcy
[edytuj]
Ten artykuł dotyczy Republiki Federalnej Niemiec. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Bundesrepublik Deutschland
Republika Federalna Niemiec
←
←
← od 1990


Flaga Niemiec Herb Niemiec

Dewiza: (niem.) Einigkeit und Recht und Freiheit
(Jedność i prawo i wolność)
Hymn: Das Lied der Deutschen [jedynie trzecia strofa]
(Pieśń Niemców)

Konstytucja Konstytucja Niemiec
Język urzędowy niemiecki[1]
Język używany niemiecki
Stolica Berlin
Ustrój polityczny republika federalna
Typ państwa system kanclerski
Głowa państwa prezydent federalny Horst Köhler
Przewodniczący Bundestagu Norbert Lammert
Szef rządu kanclerz federalna Angela Merkel
Wicekanclerz federalny Guido Westerwelle
Powierzchnia
• całkowita
• wody śródlądowe 63. na świecie
357 114,22 km²
7798 km² (2,18%)
Liczba ludności (31 marca 2009)
• całkowita
• gęstość zaludnienia
• narodowości 16. na świecie
81 900 000[2] ▼
229,3 osób/km²
Niemcy: ok. 83%
PKB (2008)
• całkowite
• na osobę
3 414,6 mld USD[3]▲
39 854 USD▲
PKB (PPP) (2008)
• całkowite
• na osobę
2816 mld USD▲
33 361 USD▲
Jednostka monetarna 1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
Niepodległość od aliantów zachodnich (amerykańska, brytyjska i francuska strefa okupacyjna)
7 września 1949
Religia dominująca katolicyzm, protestantyzm
Strefa czasowa UTC +1 – zima
UTC +2 – lato
Kod ISO 3166 DE
Domena internetowa .de
Kod samochodowy D
Kod telefoniczny +49



Portal:
Niemcy

Niemcy (Republika Federalna Niemiec, RFN; do traktatu pomiędzy RFN a Polską Rzecząpospolitą Ludową (1970) w Polsce stosowana była oficjalnie nazwa Niemiecka Republika Federalna, NRF; niem.: Deutschland lub Bundesrepublik Deutschland, BRD) – państwo federacyjne położone w Europie, będące członkiem Unii Europejskiej (UE), Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE), G8, ONZ oraz NATO. Stolicą Niemiec jest Berlin (przed połączeniem z NRD – Bonn, obecnie noszące tytuł miasta federalnego). Językiem oficjalnym jest język niemiecki.

Niemcy leżą między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim na północy a Alpami na południu, rzeką Ren na zachodzie a Odrą na wschodzie. Graniczą na północy z Danią, na wschodzie z Polską, na południowym wschodzie z Czechami, na południu z Austrią i Szwajcarią, a na zachodzie z Francją, Luksemburgiem, Belgią i Holandią. Państwo niemieckie jest federacją złożoną z 16 krajów związkowych (landów).Spis treści [ukryj]
1 Etymologia
2 Ludność
3 Język
4 Historia
4.1 Mapy Niemiec z różnych okresów
5 Geografia
5.1 Kraje związkowe Niemiec
5.2 Ważniejsze miasta (alfabetycznie)
6 Ustrój polityczny Niemiec
6.1 Partie polityczne
7 Siły zbrojne
8 Gospodarka
8.1 Przemysł
8.2 Transport
8.3 Problemy gospodarcze w latach 2003–2005
8.4 Niemcy – landy zachodnie a wschodnie
8.5 Kryzys 2008-2010
9 Kultura
9.1 Literatura
9.2 Filozofia
9.3 Muzyka
9.4 Malarstwo
9.5 Film
9.6 Teatr
10 Życie kulturalne
11 Religia
12 Kuchnia niemiecka
13 Powiązania z Polską
14 Ciekawostki
15 Zobacz też
16 Przypisy
17 Źródła
18 Linki zewnętrzne

Etymologia [edytuj]

Według popularnej etymologii[4], polska nazwa "Niemcy" wywodzi się z tego samego rdzenia słowiańskiego, co określenia "niemy", "obcy"[5] i podkreśla barierę językową między germańskim językiem niemieckim a językami słowiańskimi ("niemy" jako osoba nie mówiąca zrozumiałym językiem). Według innej teorii[6], nazwa ta wywodzi się od plemienia Nemeti wzmiankowanego przez Tacyta i Cezara[7][8].
Ludność [edytuj]

Rozwój liczby ludności Niemiec w latach 1970–2003.

Największa wśród państw UE liczba ludności – 81,9 mln (marzec 2009).

Struktura wiekowa w mln (2007):
0-14 lat: 13,9% (chłopcy 5,89; dziewczynki 5,59)
15-64 lat: 66,3% (mężczyźni 27,81; kobiety 26,79)
powyżej 64 lat: 19,8% (mężczyźni 6,77; kobiety 9,54)

Grupy etniczne: Około 75,2 mln (91,1%) mieszkańców Niemiec posiada obywatelstwo niemieckie. Spośród nich około 7 mln (ok. 9%) posiada dwa obywatelstwa lub nie urodziło się w Niemczech, ale posiada niemieckie obywatelstwo lub język niemiecki nie jest ich językiem ojczystym. Dla lepszego zrozumienia można by wskazać na różnicę w znaczeniu pojęć narodowość i obywatelstwo, czego się w Niemczech z powodu historycznego obciążenia pojęcia naród (zobacz też nazizm) nie robi. Pewną część społeczeństwa stanowią przybyli do Niemiec po II wojnie światowej imigranci lub ich potomkowie.

Pozostałe 9% ludności (ok. 7 mln) stanowią obywatele innych krajów, mieszkający na stałe w RFN: Turcy (1,7-2 mln), przedstawiciele narodów byłej Jugosławii (ok. 1 mln), Włosi (0,5 mln), Polacy (ok. 0,4 mln)[9][10][11], Austriacy (0,2 mln) i inni.

Stosunek imigracji do emigracji zmienił się w ostatnich 10 latach. Niemieccy emigranci są w większości wysoko kwalifikowanymi, poszukiwanymi na światowym i europejskim rynku pracy specjalistami, którzy ze względu na trudności ekonomiczne Niemiec i złe perspektywy zawodowe zdecydowali się z Niemiec wyjechać.

W Niemczech istnieją ponadto stosunkowo nieliczne historyczne mniejszości etniczne. Północ, kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn zamieszkują Duńczycy, Dolną Saksonię i Szlezwik-Holsztyn Fryzowie, a Saksonię i Brandenburgię – Serbołużyczanie, a cały teren Niemiec Cyganie (Sinti i Romowie).
Język [edytuj]
Osobny artykuł: język niemiecki.

Niemiecki należy do dużej grupy języków germańskich i spokrewniony jest z duńskim, norweskim, szwedzkim, niderlandzkim oraz angielskim. Na terenie całego kraju występują liczne dialekty. To właśnie dialekt u większości Niemców zdradza, z którego regionu pochodzą: gdyby Meklemburczyk i Bawarczyk próbowali ze sobą rozmawiać posługując się wyłącznie dialektem, to najprawdopodobniej byłoby im bardzo trudno się zrozumieć. Język niemiecki jest drugim najbardziej rozpowszechnionym językiem w Europie (po języku angielskim), jest on mową ojczystą dla około 110 mln osób. Języka tego jako ojczystego (poza obszarem Niemiec) używa się w Austrii, Liechtensteinie, części Szwajcarii, Południowym Tyrolu (Włochy), Alzacji (Francja), niektórych regionach Belgii i w Luksemburgu. Wśród najczęściej przekładanych języków, niemiecki plasuje się na trzecim miejscu – zaraz po angielskim i francuskim. Promocją języka i kultury niemieckiej na świecie zajmują się liczne instytuty, a wśród nich, intensywnie wspierany przez niemieckie ministerstwo spraw zagranicznych, Goethe-Institut.
Historia [edytuj]
Osobny artykuł: Historia Niemiec.

W X w. p.n.e. plemiona germańskie przybyły na tereny dorzecza Łaby i Renu. W VI i VII w. zachodnia część Germanii została podbita i włączona do państwa Franków. Za panowania syna Karola Ludwika Pobożnego powstawały ośrodki separatystyczne w Germanii. W wyniku wojny imperium zostało podzielone na 3 części (traktat w Verdun 843), wschodnia to późniejsze Niemcy.

Pierwszym królem wschodniofrankońskim został Ludwik. Po jego śmierci (876) państwo rozpadło się na kilka luźno związanych ze sobą księstw. W 962 Otton I zmienił nazwę państwa na Królestwo Niemieckie. W XIV w zmienił się ustrój Niemiec. Cesarz Karol IV wydał Złotą Bullę (1356). Bulla zagwarantowała jedność i niepodzielność obszarów, którymi władali elektorzy, nadawała im suwerenność w ramach cesarstwa i autonomię sądowniczą, elektorzy otrzymali wówczas prawo majestatu – traktowano ich jak królów. Elektorzy nie mogli wybierać nowego króla przed śmiercią starego. W XV wieku Habsburgowie opanowywali nowe ziemie metodą mariaży i układów. Cesarz Karol V (1519–1556) panował nad największym imperium ówczesnego świata. W 1526 po śmierci króla Węgier w Bitwie pod Mohaczem, brat Karola Ferdynand uzyskał korony Czech i Węgier na mocy układu o przeżycie z Jagiellonami zawartego w Wiedniu w 1515). W 1517 niemiecki zakonnik Marcin Luter ogłosił w Wittenberdze 95 tez. W 1521 papież Leon X wyklął zakonnika, zaś sejm w Wormacji skazał Lutra na banicję. W 1555 podpisano pokój w Augsburgu. Warunki pokoju były następujące: król uznał podział religijny Niemiec na zasadzie Czyj kraj, tego religia. Ogromne zasługi dla przyszłego rozwoju Niemiec położył oświeceniowy król-mason Fryderyk II Wielki, który jako jeden z pierwszych władców w Europie wprowadził powszechne nauczanie elementarne. W latach 1772–1795 udział Prus w trzech rozbiorach Polski. W okresie napoleońskim większość ziem niemieckich włączono w Związek Reński oprócz Prus i Austrii. Po klęsce Napoleona utworzono Związek Niemiecki. W 1834 powstał Niemiecki Związek Celny. Po wojnie austriacko-pruskiej 1866 najsilniejszą pozycję w Niemczech uzyskały Prusy, po wojnie francusko-pruskiej w latach 1870–1871 proklamowano Cesarstwo Niemieckie z Wilhelmem I jako dziedzicznym cesarzem. W latach 1880–1900 Niemcy uzyskały też kolonie w Afryce. 9 listopada 1918 proklamowano republikę, cesarz abdykował. Niemcy podpisały kapitulację 11 listopada 1918 roku kończącą I wojnę światową. Do 1933 istniała Republika Weimarska. W wolnych i demokratycznych wyborach w 1933 zwyciężyła NSDAP. W następstwie tego władzę objął Adolf Hitler i NSDAP, rozpoczęły się rządy terroru. 1 września 1939 Niemcy zaatakowały Polskę. Rozpoczęła się II wojna światowa, zakończona 8 maja 1945 aktem bezwarunkowej kapitulacji (powielonym na żądanie ZSRR 9 maja). Niemcy podzielono na strefy okupacji kontrolowane przez mocarstwa: Wielką Brytanię, Francję, ZSRR, USA. Powstała Międzysojusznicza Rada Kontroli, która koordynowała administrację okupowanych terytoriów. W strefie radzieckiej powstało NRD, a w trzech pozostałych RFN. Niemcy zjednoczyły się w 1990.
Mapy Niemiec z różnych okresów [edytuj]

Święte Cesarstwo Rzymskie w X i XI wieku

Święte Cesarstwo Rzymskie w XIV wieku

Niemcy po I wojnie światowej

Niemcy po II wojnie światowej

Geografia [edytuj]

Mapa Niemiec

Niemcy rozciągają się między Morzem Północnym i Bałtyckim na północy a Alpami na południu. Graniczą na północy z Danią, na wschodzie z Polską, na południowym wschodzie z Czechami, na południu z Austrią i Szwajcarią, a na zachodzie z Francją, Luksemburgiem, Belgią i Holandią.

Według regionalizacji fizycznogeograficznej Niemcy leżą w Europie Zachodniej. Na terenie Niemiec można wydzielić cztery wielkie regiony geograficzne: Nizinę Niemiecką, Średniogórze Niemieckie, przedgórze Alp (Wyżyna Bawarska) i Alpy.

Zobacz:
regionalizacja fizycznogeograficzna Niemiec
jeziora Niemiec
rzeki Niemiec
wyspy Niemiec
góry Niemiec (najwyższy szczyt – Zugspitze, 2962 m n.p.m., w Bawarii)

Niemieckie wybrzeże liczy 2389 km, zaś granice lądowe 3621 km. W tym granice z poszczególnymi krajami:
Austria – 784 km
Czechy – 646 km
Holandia – 577 km
Polska – 456 km
Francja – 451 km
Szwajcaria – 334 km
Belgia – 167 km
Luksemburg – 138 km
Dania – 68 km[pokaż]
p • d • e
Granice Niemiec


Osobny artykuł: Granice Niemiec.
Kraje związkowe Niemiec [edytuj]
Osobny artykuł: Kraje związkowe Niemiec.


Republika Federalna Niemiec składa się z następujących krajów związkowych (landów): Nazwa niemiecka Nazwa polska Pow. (tys. km²) Ludność (mln)(2)

Dolna Saksonia
Brema
Hamburg
Meklemburgia-
Pomorze Przednie
Saksonia-
Anhalt
Saksonia
Brandenburgia
Berlin
Turyngia
Hesja
Nadrenia Północna-
Westfalia
Nadrenia-
Palatynat
Bawaria
Badenia-
Wirtembergia
Saara
Szlezwik-
Holsztyn


1 Baden-Württemberg Badenia-Wirtembergia 35,75 10,74
2 Bayern Bawaria 70,55 12,49
3 Berlin Berlin(1) 0,89 3,43
4 Brandenburg Brandenburgia 29,47 2,52
5 Bremen Brema(1) 0,40 0,66
6 Hamburg Hamburg (1) 0,75 1,78
7 Hessen Hesja 21,11 6,06
8 Mecklenburg-Vorpommern Meklemburgia-Pomorze Przednie 23,18 1,66
9 Niedersachsen Dolna Saksonia 47,62 7,97
10 Nordrhein-Westfalen Nadrenia Północna-Westfalia 34,08 17,93
11 Rheinland-Pfalz Nadrenia-Palatynat 19,85 4,02
12 Saarland Saara 2,57 1,03
13 Sachsen Saksonia 18,42 4,18
14 Sachsen-Anhalt Saksonia-Anhalt 20,45 2,37
15 Schleswig-Holstein Szlezwik-Holsztyn 15,78 2,83
16 Thüringen Turyngia 16,17 2,26

(1) Berlin i Hamburg są miastami na prawie landu; Brema ma też status miasta-kraju (Stadtstaat), chociaż należą do niej dwa miasta: Brema i Bremerhaven
(2) Stan: 31.03.2009


Wszystkie kraje związkowe są równouprawnione.
Ważniejsze miasta (alfabetycznie) [edytuj]
Berlin

Bonn

Brema

Drezno

Düsseldorf

Erfurt

Frankfurt nad Menem

Hamburg

Kolonia

Lipsk

Monachium

Norymberga

Stuttgart
Nazwa polska Nazwa niemiecka ludność w tys. Kraj związkowy
Akwizgran Aachen 256 Nadrenia Północna-Westfalia
Berlin Berlin (stolica) 3405 Berlin
Bielefeld Bielefeld 325 Nadrenia

Północna-Westfalia
Bochum Bochum 368 Nadrenia Północna-Westfalia
Bonn Bonn 298 Nadrenia Północna-Westfalia
Brema Bremen 565 Brema
Brunszwik Braunschweig 240 Dolna Saksonia
Chemnitz Chemnitz 246 Saksonia
Darmstadt Darmstadt 136 Hesja
Dortmund Dortmund 595 Nadrenia Północna-Westfalia
Drezno Dresden 490 Saksonia
Duisburg Duisburg 585 Nadrenia Północna-Westfalia
Düsseldorf Düsseldorf 590 Nadrenia Północna-Westfalia
Erfurt Erfurt 208 Turyngia
Essen Essen 620 Nadrenia Północna-Westfalia
Frankfurt nad Menem Frankfurt am Main 645 Hesja
Frankfurt nad Odrą Frankfurt an der Oder 61 Brandenburgia
Halle Halle (Saale) 236 Saksonia-Anhalt
Hamburg Hamburg 1734 Hamburg
Hanower Hannover 545 Dolna Saksonia
Heilbronn Heilbronn 121 Badenia-Wirtembergia
Karlsruhe Karlsruhe 284 Badenia-Wirtembergia
Kassel Kassel 195 Hesja
Kilonia Kiel 230 Szlezwik-Holsztyn
Kolonia Köln 955 Nadrenia Północna-Westfalia
Konstancja Konstanz 81 Badenia-Wirtembergia
Krefeld Krefeld 250 Nadrenia Północna-Westfalia
Lipsk Leipzig 510 Saksonia
Lubeka Lübeck 235 Szlezwik-Holsztyn
Magdeburg Magdeburg 229 Saksonia-Anhalt
Mannheim Mannheim 308 Badenia-Wirtembergia
Moguncja Mainz 202 Nadrenia-Palatynat
Monachium München 1268 Bawaria
Monastyr Münster 270 Nadrenia Północna-Westfalia
Norymberga Nürnberg 500 Bawaria
Oldenburg Oldenburg 174 Dolna Saksonia
Osnabrück Osnabrück 163 Dolna Saksonia
Paderborn Paderborn 144 Nadrenia Północna-Westfalia
Saarbrücken Saarbrücken 180 Saara
Salzgitter Salzgitter 120 Dolna Saksonia
Schwerin Schwerin 104 Meklemburgia-Pomorze Przednie
Stuttgart Stuttgart 610 Badenia-Wirtembergia
Wiesbaden Wiesbaden 290 Hesja
Wolfsburg Wolfsburg 125 Dolna Saksonia
Wuppertal Wuppertal 410 Nadrenia Północna-Westfalia
Würzburg Würzburg 128 Bawaria

Ustrój polityczny Niemiec [edytuj]

Reichstag

Prezydent Federalny Niemiec Horst Köhler
Osobny artykuł: Ustrój polityczny Niemiec.

Stolicą federalną jest Berlin, gdzie znajduje się siedziba rządu federalnego (Bundesregierung), jednak część ministerstw rezyduje w Bonn. Część centralnych urzędów mieści się w innych miastach, m.in. Karlsruhe i Norymberdze. System polityczny Niemiec jest zorganizowany w oparciu o konstytucję (Verfassung), którą jest Ustawa Zasadnicza Niemiec (Grundgesetz) według zasady podziału władz (Gewaltenteilung).

Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe (złożonego z Bundestagu i przedstawicieli krajów związkowych, w liczbie równej liczbie członków Bundestagu) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie – jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo mianowania ambasadorów i konsulów oraz wysuwania kandydatury kanclerza. Władzą ustawodawczą (die Legislative) jest Bundestag wraz z drugą izbą Radą Federalną Niemiec (Bundesrat). Bundestag wybierany jest co cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych), tajnych i proporcjonalnych choć zasadniczo jest to system mieszany z zapewnieniem wejścia do parlamentu wszystkich kandydatów, którzy w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów liczy 598 (od zjednoczenia Niemiec do 2002 roku wynosiła 656), ale wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego ta liczba może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe. Tak jest w Bundestagu XVI kadencji, który liczy 614 posłów. Posłowie grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5% ogólnej liczby posłów. Obecne frakcje to:
SPD
CDU/CSU
Związek 90/Zieloni
FDP
Die Linkspartei.

Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy międzynarodowe, uchwala ustawy, wybiera (wraz z Bundesratem) prezydenta. Na czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze swoimi zastępcami). Obecnie jest nim Norbert Lammert z CDU.

Władzę wykonawczą (die Exekutive) stanowi rząd federalny z kanclerzem federalnym (Bundeskanzler) na czele. Pozycja kanclerza jest mocniejsza niż polskiego premiera. Ma on prawo bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów. Nie można pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności politycznej. Dzieje się tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych kanclerza. Dopiero gdy kanclerz zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za pomocą konstruktywnego wotum nieufności, wówczas rząd pośrednio pociągnięty jest do odpowiedzialności. Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów (zasada odpowiedzialności rządu en bloc).

Najwyższe instancje sądowe to:
Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht),
Federalny Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht),
Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof),
Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht),
Federalny Sąd Socjalny (Bundessozialgericht),
Federalny Trybunał Finansowy (Bundesfinanzhof).
Partie polityczne [edytuj]
Osobny artykuł: Partie polityczne Niemiec.

Sala plenarna Bundestagu

System partyjny Niemiec porównawszy chociażby z krajami Europy Zachodniej jest wyjątkowo stabilny i uporządkowany. Wykrystalizowaniu uległ po II wojnie światowej. Partią o najstarszej tradycji jest pochodząca z 1870 r. partia środowiska katolickiego Zentrum (pol. Centrum). Drugą co do wieku partią jest pochodząca z 1875 r. i wyrosła z ruchu robotniczego SPD. Uczestniczyła ona w rządach Republiki Weimarskiej, aż do 1933 roku była najsilniejszą partią niemiecką. Obok SPD do tzw. Volksparteien (partii ogólnonarodowych) należy również chadecja (CDU i CSU). Wykształciła się ona po II wojnie światowej ze środowisk dawnej katolickiej partii "Centrum", poszerzonej o środowiska ewangelickie (CDU jest partią ponad konfesyjną). Na wzmocnienie jej roli wpłynął długi okres rządów (1949–1969) oraz charyzmatyczni liderzy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard i Jakob Kaiser. W latach 1982–1998 CDU/CSU była znów u władzy stanowiąc główną siłę rządu Helmuta Kohla.

Tradycyjnie rolę języczka u wagi pełnili liberałowie z FDP. Rządzili prawie nieprzerwanie aż do 1998 roku, raz z CDU, raz z SPD – stąd też często nazywani są partią "obrotową". FDP wykształciła się po 1948 roku ze środowisk związanych z przedwojennymi partiami DDP i DVP. Były w niej obecne zarówno elementy wolnomyślicielskie, antyklerykalne jak i nacjonalistyczne (przez pewien czas po wojnie sytuowano FDP "na prawo" od CDU). Z partią związane były takie nazwiska jak pierwszy prezydent RFN Theodor Heuss, jej powojenny lider Erich Mende, przedstawiciele lewego skrzydła Wolfgang Mischnick czy Günter Verheugen. Członkami FDP byli też wieloletni minister spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher (1974–1992), Walter Scheel (1969-74 szef MSZ, prezydent RFN 1974-79) czy Klaus Kinkel (minister sprawiedliwości i spraw zagranicznych w rządzie Helmuta Kohla). FDP miała swój udział w odważnej polityce wschodniej rządu Willego Brandta i Helmuta Schmidta. W 1982 na skutek różnic w pomysłach na politykę gospodarczą i społeczną FDP zrezygnowała z udziału w rządach lewicy i związała się z chadecją. Małżeństwo z CDU, choć niewolne od kłótni i nieporozumień, przetrwało 16 lat.

Od 1998 rolę języczka u wagi spełniała istniejąca od 1979/80 r. partia Zielonych (Bündnis 90/Die Grünen). Jej przewodniczącym był minister spraw zagranicznych Josef Fischer.

Partią izolowaną na szczeblu ogólnokrajowym jest Die Linkspartei. – następczyni honeckerowskiej SED. W latach 1990–2002 i ponownie od 2005 reprezentowana była w Bundestagu, głównie przez posłów z byłej NRD. W zachodniej części Niemiec nie udało jej się zapuścić korzeni aż do zawarcia koalicji z dysydentami z SPD. PDS krytykowała z pozycji lewicowych rząd Schrödera, zarzuca mu odejście od lewicowych ideałów, które jakoby zawsze bliskie były PDS. Partia Lothara Bisky'ego współrządzi z SPD w dwóch krajach związkowych – Berlinie i Meklemburgii/Pomorzu Przednim.

W parlamentach lokalnych swoje reprezentacje posiadają również trzy skrajnie prawicowe partie: Narodowodemokratyczna Partia Niemiec (Nationaldemokratische Partei Deutschland, NPD), Niemiecka Unia Ludowa (Deutsche Volksunion, DVU) oraz Niemiecka Unia Socjalna (Deutsche Soziale Union, DSU).
Siły zbrojne [edytuj]

Łączna liczba żołnierzy – ok. 308,4 tys. (2000); zasadnicza służba wojsk. we wszystkich rodzajach wojsk trwa 9 mies.; siły lądowe liczą 211,8 tys. żołnierzy, marynarka – 26 tys., lotnictwo – 70,5 tys.; od 1955 czł. NATO; po zjednoczeniu Niemiec (1990) rozpoczął się proces włączania Nar. Armii Lud. NRD (wraz z jej uzbrojeniem) do Bundeswehry; podpisany 1990 w Moskwie układ między Niemcami a ZSRR o ostatecznej regulacji, zw. układem „2+4”, określił stan sił zbrojnych zjednoczonych Niemiec na poziomie 370 tys. (łącznie siły lądowe, mor. i powietrzne) i zobowiązał ZSRR do wycofania swoich wojsk z terenu Niemiec do końca 1994; Niemcy są sygnatariuszem układu w sprawie konwencjonalnych sił zbrojnych z 1990 i układu o liczbie żołnierzy z 1992, zgodnie z którymi liczebność wojsk będzie wynosić 350 tys. żołnierzy; Niemcy będą mogły posiadać: 4166 czołgów bojowych, 3446 bojowych wozów opancerzonych, 2707 jednostek artylerii o kalibrze powyżej 100 mm, 900 samolotów bojowych, 306 helikopterów uderzeniowych. W realizowanej od 1992 reformie, p.n. Bundeswehra 2000, siły zbrojne Niemiec będą się składać z 2 kategorii: większej części przeznaczonej do obrony terytorium Niemiec i obszaru NATO oraz mniejszej – maksymalnie mobilnych i utrzymujących stałą gotowość bojową sił szybkiego reagowania (7 brygad lądowych, część sił powietrznych i mor.). Budżet wojsk. wynosi 1,5% PKB (2003).
Gospodarka [edytuj]

Niemcy na mapie Unii Europejskiej

Niemcy, mimo zaobserwowanych problemów gospodarczych w latach 2003-2005, jeszcze do niedawna utrzymywali się na trzecim miejscu wśród największych potęg gospodarczych świata. PKB wyniósł w 2005 2,91 bilionów USD. Niemiecka gospodarka była zatem nominalnie trzecią co do wielkości na świecie. Dopiero w 2008 gospodarka ChRL pod względem PKB, przerosła niemiecką. PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi: 33,4 tys. USD i plasuje RFN na 10. miejscu w Unii Europejskiej oraz na 17. miejscu w świecie. Deficyt budżetowy w 2005 wyniósł 78 mld euro. Państwo osiągnęło dochody w wysokości 971 mld euro, a wydało 1 049,7 mld euro. Niemcy są obecnie drugim, po Chinach i przed USA, eksporterem na świecie. Wartość eksportu w 2004 wyniosła ponad 731 mld euro. Przewaga eksportu nad importem wyniosła wówczas blisko 160 miliardów euro (tymczasem deficyt handlowy USA w 2003 wyniósł 489 mld $). Stopa bezrobocia: 7,2 proc.(XII 2008)[12].

Głównym centrum finansowym o światowym znaczeniu jest Frankfurt nad Menem, m.in. siedziba Frankfurckiej Giełdy Papierów Wartościowych (Frankfurter Wertpapierbörse), Deutsche Banku, Dresdner Banku oraz Commerzbanku.
Przemysł [edytuj]

Fabryka Volkswagena

Elektrownia atomowa

Do najlepiej rozwiniętych gałęzi przemysłu należą: przemysł elektromaszynowy, rafineryjny, energetyczny oraz hutniczy i chemiczny. Na całym świecie cenione są także niemieckie wyroby z dziedzin przemysłu odzieżowego (Adidas) a także z dziedzin optyki i zaawansowanych technologii (high-tech). Niemiecki przemysł chemiczny osiągnął czołową pozycję na świecie, jego głównym ośrodkiem jest Ludwigshafen (siedziba firmy BASF). Ku tej samej pozycji w świecie zmierza także motoryzacja. Niemcy są największym eksploatatorem węgla brunatnego i soli potasowych na świecie. Znamienną rolę w gospodarce odgrywa Nadreński Okręg Przemysłowy, w skład którego wchodzi Zagłębie Ruhry – jeden z największych obszarów przemysłowych świata. Duże obszary przemysłowe są również zlokalizowane wokół Hamburga, Hannoweru, Salzgitter, Saarbrücken, Frankfurtu nad Menem, Stuttgartu i Monachium. Przemysł na wschodnim terytorium państwa koncentruje się głównie w Zagłębiach Saskim i Łużyckim, a także w rejonach Berlina, Lipska, Chemnitz i Drezna. Ogromną rolę w gospodarce kraju odgrywają olbrzymie korporacje, skore do inwestycji poza granicami kraju, co przyczynia się do rozwoju wielu, także silnych ekonomicznie, państw. Firmy inwestują w badania naukowe i rozwijają własne ośrodki badawcze, co pozwala na szybkie wdrażanie nowoczesnych, wysokiej jakości produktów.

Górnictwo węgla kamiennego powoli przestaje być jednym z dominujących gałęzi przemysłu w Niemczech. Niemiecki rząd planuje stopniowe zamknięcie wszystkich kopalń w kraju do 2012 roku. W 2004 roku na terenie Niemiec funkcjonowało 9 kopalń zatrudniających 42 000 osób (w 1980 roku funkcjonowało 39 kopalń zatrudniających 186 800 osób). Zużycie węgla kształtuje się następująco: elektrownie – 75%, przemysł stalowy – 24%, ogrzewanie – 1% (dane z 2004 roku). Produkcja energii elektrycznej z węgla wynosiła w 2004 roku 10% (w 1990 roku – 26%).
Zobacz też: Lista największych niemieckich firm.
Transport [edytuj]

Niemiecka autostrada

Lotnisko we Frankfurcie

Sukces gospodarczy nie byłby możliwy bez rozwiniętego systemu komunikacyjnego. Po niemieckich drogach o łącznej długości 644,5 tys. km (dane z 2006), w tym ponad 12 tys. km autostrad, jeździ ponad 46 mln samochodów osobowych i 8 mln ciężarowych. Równie ważną rolę odgrywa sieć kolejowa o łącznej długości 48 215 km (dane z 2006), szczególnie produkowane od 1991 superszybkie pociągi Intercity-Express (ICE), których prędkość dochodzi do 300 km/godz. Dominującym podmiotem kolejowym jest Deutsche Bahn AG.
Problemy gospodarcze w latach 2003–2005 [edytuj]

Mniej zadowalająco kształtuje się niemieckie zadłużenie, które osiągnęło w styczniu 2006 nowy rekordowy stan: 1,49 biliona euro = ok. 5,81 bilionów PLN, co odpowiada ok. 18 tys. € = ok. 70 tys. PLN na głowę mieszkańca. Do tego dochodzą przewidywane zobowiązania państwa względem przechodzących na emeryturę pracowników sfery budżetowej w randze urzędnika, które płacone są bezpośrednio z budżetu, a nie przez ubezpieczenie emerytalne i do 2012 sumują się na kolejne 4 do 5 bilionów euro (źródło: niem. Bund der Steuerzahler). Od początku istnienia RFN wszystkie jej budżety były z deficytem. Jednak od 2009 roku Niemcy planują zmniejszać swój dług narodowy w relacji do PKB. Obecne zadłużenie Niemiec odpowiada około 110% PKB, podczas gdy kwotowo wyższe zadłużenie Stanów Zjednoczonych wynosi 10 bilionów dolarów (stan na 2009 r.) i również kwotowo wyższe zadłużenie Japonii 160% (ok 7. bln dolarów), w odniesieniu do PKB niemiecki dług jest porównywalny do większości krajów wysoko rozwiniętych. Zadłużenie i związane z nim odsetki, rosnące koszty systemu opieki zdrowotnej i emerytalnego, jak również bezrobocie (ok. 3,37 mln ludzi), stanowią poważny problem finansowy i tym samym gospodarczy. Niemcy nie dotrzymywali od kilku lat, podpisanych w Maastricht, kryteriów konwergencji (dotyczących stabilności Euro). Dla ratowania finansów państwa przeprowadza się od lat cięcia w systemach ubezpieczeń społecznych, co jednak tylko trochę poprawiło sytuację.

W 2006 roku Niemcy po raz pierwszy od paru lat dotrzymali kryteria z Maastricht. W 2006 roku nastąpiła wyraźna poprawa sytuacji gospodarczej. Wzrost gospodarczy prognozowany na początku roku na 1% wyniósł ostatecznie 2,7%.

Liczba zatrudnionych w niemieckim przemyśle wykazuje od lat tendencję spadkową. Każdego dnia z Niemiec przenosi się ok. 1500 miejsc pracy (ok. 500 000 rocznie) do krajów Europy Wschodniej i Azji. Mimo tego, przemysł wnosi ok. 30% do PKB, a jego podstawową gałęzią jest motoryzacja i związane z nią branże. Od podpisania protokołu w Kioto, podejmuje się starania dla zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, choć z drugiej strony w 1998 ustanowiono zakaz budowy nowych i plan zamknięcia elektrowni atomowych.
Niemcy – landy zachodnie a wschodnie [edytuj]

Do końca 2006 r. do b. NRD przetransferowano w różnej formie około 1100–1250 mld euro. Obecnie na pomoc dla landów wschodnich przeznacza się ok. 4% PKB zachodnich landów. PKB per capita na obszarze b. NRD osiągnął poziom 67,3% poziomu zachodnioniemieckiego, wpływy podatkowe osiągają 45% poziomu zachodniego[13].
Kryzys 2008-2010 [edytuj]

Gospodarka niemiecka silnie odczuła światowy kryzys finansowy. W lutym 2009 odnotowano spadek w ujęciu rocznym produkcji przemysłowej o 20,6%. Był to szósty miesięczny kolejny spadek (w stosunku do stycznia 2009 o 2,7%)[14].
Kultura [edytuj]
Literatura [edytuj]
Osobny artykuł: Literatura niemiecka.

Niemiecka literatura powstała w średniowieczu. Najważniejsi autorzy tej epoki to Walther von der Vogelweide i Wolfram von Eschenbach. Pieśń o Nibelungach, której autor jest nieznany, jest jednym z najważniejszych dzieł literatury niemieckiej. Dzieła te napisane zostały w języku średnio-wysoko-niemieckim, który jest dla współczesnych Niemców zupełnie niezrozumiały. Nowożytną niemczyznę stworzył Marcin Luter swoim tłumaczeniem Biblii. Za najważniejszych autorów literatury niemieckiej uważani są Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang Goethe i Friedrich Schiller, Friedrich Hölderlin i Heinrich Heine jak i bracia Grimm; w dwudziestym wieku Niemcy miały kilku noblistów w dziedzinie literatury Theodor Mommsen (1902), Paul Heyse (1910), Gerhart Hauptmann (1912), Thomas Mann (1929), Hermann Hesse (1946), Heinrich Böll (1972), Günter Grass (1999) i Herta Müller (2009).
Filozofia [edytuj]

Za najważniejszych filozofów niemieckich uważani są Mistrz Eckhart, Mikołaj z Kuzy, Gottfried Wilhelm Leibniz, Immanuel Kant, przez niektórych historyków filozofii uważany za najważniejszego filozofa nowożytności z uwagi na szerokie oddziaływanie, Friedrich Schelling, Johann Gottlieb Fichte, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Ludwig Feuerbach, Karol Marks, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Edmund Husserl, Martin Heidegger i Karl Jaspers. Należy pamiętać, że niektórzy filozofowie niemieccy krytycznie odnosili się do innych filozofów niemieckich, na przykład Artur Schopenhauer nazywał pseudofilozofami Fichtego i Hegla (odcinał się jednocześnie od Niemiec mówiąc, że jest gdańszczaninem holenderskiego pochodzenia, niejednokrotnie gardząc niemieckim społeczeństwem i mentalnością)[potrzebne źródło], z kolei Nietzsche krytycznie odnosił się do całej filozofii niemieckiej włącznie z Kantem, nazywając ją "podstępną teologią", natomiast Marks, chociaż ukończył filozofię, był bardziej ekonomistą niż filozofem. Szczególnie ważne są niemiecki idealizm oraz marksizm. W dwudziestym wieku ważny wpływ na filozofię wywarła krytyczna teoria tzw. szkoły frankfurckiej Theodora Adorno i Maxa Horkheimera.
Muzyka [edytuj]

Turniej śpiewaków na zamku Wartburg w XII w. (miniatura z XIV w.)
Średniowiecze

Podobnie jak w innych krajach europejskich, również w Niemczech przyjęcie chrześcijaństwa dało ogromny impuls muzyce religijnej, która rozwijała się początkowo przede wszystkim w klasztorach. Podstawą stał się chorał gregoriański, od IX w. znane były wielogłosowe organa. Powstanie najstarszej pieśni do niemieckiego tekstu – Christ ist erstanden – datuje się na ok. 1000 rok.

Od XII w. do końca XIV w. rozwijała się świecka muzyka uprawiana przez minnesingerów, którzy początkowo skupiali się na dworze cesarza Fryderyka Barbarossy. Najznakomitszymi minnesingerami byli: Walther von der Vogelweide, Wolfram von Eschenbach, Neidhardt von Reuenthal, Heinrich Frauenlob oraz Oswald von Wolkenstein. Najsławniejszym wydarzeniem w tej tradycji był turniej minnesingerów, jaki w XII w. odbył się na zamku Wartburg (nawiązał do niego w operze Tannhäuser Richard Wagner). W bogatych miastach, zwłaszcza na południu i zachodzie dzisiejszych Niemiec, powstawały cechy muzyków zrzeszające meistersingerów. Najbardziej znanym meistersingerem był szewc Hans Sachs(1494–1576; upamiętnił go w Śpiewakach norymberskich Richard Wagner).
Rola reformacji

Reformacja odegrała ogromną rolę w rozwoju niemieckiej muzyki i stworzeniu wyjątkowo bogatej kultury muzycznej. Sprawił to Marcin Luter, który odrzucając malarstwo i rzeźbę uznał muzykę za główny środek wyrażania uczuć religijnych. Wyznawał więc zasadę: „kto śpiewa, modli się podwójnie". Luter dobrze znał ówczesną muzykę, śpiewał, grał, a nawet komponował. Przekonany o ogromnej sile oddziaływania muzyki nakazywał uczestniczyć w śpiewie liturgicznym wszystkim wiernym i podkreślał konieczność śpiewania w języku rodzimym.

Tworząc repertuar religijny, zwolennicy reformacji przede wszystkim podkładali nowe teksty pod znane, często nawet bardzo popularne melodie (tym sposobem sławny chorał wykorzystany przez Bacha w Pasji wg św. Mateusza – O Haupt voll Blut und Wunden – w dużej mierze pochodzi z pieśni miłosnej Płoche dziewczę zawróciło mi w głowie[15]. Autorem niektórych nowych chorałów – tekstów i melodii- był również sam Luter. Dla reformacji komponował też m.in. Ludwik Senfl i Martin Agricola, lecz wiele śpiewów jest anonimowych. Pieśni te ukazywały się w zbiorach, bo wielką rolę w upowszechnianiu chorału luterańskiego odegrało rozwijające się wtedy drukarstwo. Na przykład w 1524 roku ukazał się w Erfurcie zbiór 26 pieśni jednogłosowych z religijnymi tekstami do użytku domowego, a w Wittenberdze śpiewnik w układzie czterogłosowym opracowany przez współpracownika Lutra, Johannesa Waltera. Zdaniem historyka muzyki D. Gwizdalanki konsekwencje takiego nastawienia Lutra do muzyki zadecydowały o wyjątkowym rozwoju tej sztuki w Niemczech:
Obrządek luterański przyznał ważne miejsce wspólnym, wielogłosowym śpiewom wiernych w kościele i fakt ten bardzo dodatnio wpłynął na ogólny poziom kultury muzycznej społeczeństwa. O ile bowiem w kościele katolickim opierano się przede wszystkim na chorale gregoriańskim i polifonii wykonywanej przez muzyków profesjonalnych, wiernym pozostawiając jednogłosowe, marginesowo traktowane pieśni religijne (ożywiane głównie repertuarem bożonarodzeniowym), to w kościele luterańskim od wiernych oczekiwano aktywności – i przygotowywano ich do niej. W zreformowanym szkolnictwie duży nacisk położono na powszechne umuzykalnienie. Nauczano od prostej solmizacji po śpiew wielogłosowy, wprowadzano podstawy teorii, przysposabiano do kierowania chórem. Kolejne pokolenia otrzymywały solidne wykształcenie muzyczne, które spożytkowywano nie tylko w kościele. Z czasem wyłoniła się armia nauczycieli muzyki, organistów i kantorów upowszechniających śpiew i grę w najrozmaitszych okolicznościach. I na takim właśnie fundamencie w XVIII i XIX wieku rozkwitła mieszczańska kultura muzyczna Niemiec.[16]

Reformacja przyczyniła się również do wyjątkowego rozwoju muzyki organowej. Już w 1452 powstał wyjątkowy zbiór (Fundamentum organisandi C. Paumanna) zawierający opracowania utworów wokalnych i pierwsze samodzielne utwory org. W następnych stuleciach przybywało znakomitych organistów, a kulminacją tej dziedziny muzyki stała się twórczość J. S. Bacha.
Barok



Pierwszą operę skomponował Heinrich Schütz; była to Daphne wystawiona 1627 w Torgau koło Drezna (zaginiona). Pierwsze spektalne operowe wystawiano na dworach. W Monachium w 1653 roku, w Dreźnie w 1686, w Hanowerze w 1689 roku. Wyjątkowa sytuacja była w Hamburgu, gdzie w 1678 otwarto pierwszą publiczną operę w Niemczech. Ponieważ miasto było protestanckie, więc początkowo wystawiano tylko utwory o tematyce religijnej, ale z czasem uległo to zmianie i wystawiano również dzieła świeckie, bardziej rozrywkowe. Dla opery w Hamburgu komponował Reinhard Keiser, a także kompozytor i pierwszy zawodowy krytyk muzyczny Johann Mattheson, Georg Philipp Telemann. Dla Hamburga pierwsze swoje opery skomponował Jerzy Fryderyk Händel.

Niemiecka muzyka w XVII i XVIII w. ulegała przede wszystkim wpływom włoskim – w operze i muzyce instrumentalnej, oraz w mniejszym stopniu francuskim – w muzyce instrumentalnej. Czołowym kompozytorem oper był kapelmistrz opery elektora saksońskiego w Dreźnie Johann Adolf Hasse uważany za jednego z najwybitniejszych reprezentantów stylu włoskiego. W pierwszej połowie XVIII wieku ze środkowych Niemiec wywodzili się dwaj kompozytorzy, zaliczani do najwybitniejszych w historii muzyki poważnej: Händel, który związał się z dworem hanowerskim, ale działał głównie w Anglii oraz J. S. Bach, który dojrzałe życie spędził w Lipsku. Bacha uważa się za uosobienie niemieckiego stylu w ówczesnej muzyce: w utworach wokalno-instrumentalnych poprzez związek z chorałem luterańskim, w utworach instrumentalnych – poprzez bardzo intensywny kontrapunkt, kojarzony przede wszystkim ze stylem niemieckiej muzyki organowej.
Klasycyzm

W połowie XVIII w. szkole mannheimskiej, czyli na dworze elektora w Mannheimie nastąpiło poważne przeobrażenie muzyki instrumentalnej: powstała orkiestra symfoniczna (prawie) taka, jaką znamy dzisiaj. Powstała również forma, która na wiele pokoleń kształtowała utwory nie tylko niemieckich kompozytorów – sonata. Ważną rolę odegrali też w tym okresie synowie J. S. Bacha: Wilhelm Friedemann Bach, Carl Philipp Emanuel Bach i Johann Christian Bach.

W drugiej połowie XVIII wieku centralnym ośrodkiem stał się Wiedeń. Tam działali klasycy wiedeńscy, z których dwaj, tj. Józef Haydn i Wolfgang Amadeus Mozart byli (wg współczesnych kryteriów) Austriakami, a tylko Ludwik van Beethoven wywodził się z Nadrenii. Zwłaszcza twórczość Beethovena, na pograniczu klasycyzmu i romantyzmu, wywarła ogromny wpływ na rozwój muzyki w następnym stuleciu.
Romantyzm

Ludwig i Malvina Schnorr von Carolsfied – pierwsi wykonawcy Tristana i Izoldy

Wiek XIX był okresem wyjątkowego rozkwitu muzyki niemieckiej. najważniejsza była w niej muzyka instrumentalna i styl niemiecki styl pisania na orkiestrę, zespoły kameralne czy fortepian właściwie stał się stylem uniwersalnym.

Romantyzm w muzyce niemieckiej zapoczątkowała opera – za symboliczny ten moment uważa się premierę opery Wolny strzelec Carla Marii von Webera w 1821. Kulminację jej stworzyła twórczość Richarda Wagnera. Ale najważniejsza stała się muzyka instrumentalna. Główni twórcy: Feliks Mendelssohn, Robert Schumann, Franciszek Liszt, Johannes Brahms.

Niemiecką kulturę muzyczną zdominował instrument. Najbardziej ceniono za to, że może obyć się bez słów i potrafi oddziaływać na emocje słuchaczy bez pośrednictwa tekstu, jako „mowa duszy” (to było wadą dla Francuzów i chyba dla Włochów). Nawet w operze niemieckiej orkiestra bywała ważniejsza od śpiewaków, co szczególnie wyraźnie przejawia się u Wagnera.

Rozkwit kultury muzycznej możliwy był dzięki mecenatowi wielu dworów oraz zainteresowaniu muzyką wśród mieszkańców miast, mających na ogół bardzo dobre przygotowanie do wykonywania muzyki. Ponadto literaci i filozofowie nadali muzyce wyjątkowego znaczenia wśród wszystkich sztuk.
Wiek XIX to okres bujnego rozwoju życia muzycznego na terenie Niemiec. Powstały wówczas liczne orkiestry symfoniczne (m.in. Berliner Philharmonisches Orchester 1882), instytucje muzyczne, stowarzyszenia chóralne (zapoczątkowane przez chór męski K. Zeltera w 1809, → Liedertafel), konserwatoria, towarzystwa muzyczne (m.in. Tow. Bachowskie w Lipsku – 1850). W 1876 powstał teatr wagnerowski w Bayreuth. Pojawiły się wielkie firmy wydawnicze: Breitkopf und Härtel, Simrock, Schott, Peters. W końcu XVIII i w XIX w. zaznaczył się rozwój badań nad teorią i historią muzyki.[17]

Podobnie jak w XVIII w. za typowo niemiecki uchodził wyszukany kontrapunkt, w XIX w. w Niemczech szczególnie pielęgnowano kunsztowny sposób komponowania.
W muzyce dopatrywano się pewnych analogii do świata przyrody, a nawet opisywano za pomocą metafor nawiązujących do pojęć biologicznych. Ceniono „organiczną jedność” wynikającą z umiejętności stworzenia złożonej konstrukcji w oparciu o niewiele, najlepiej spokrewnionych motywów, gdyż utwór „wyrastał” wtedy z podstawowej komórki motywicznej jak roślina z nasienia.[18]

Tradycję romantycznego stylu z powodzeniem kontynuował u schyłku XIX wieku i na początku XX wieku Richard Strauss.
XX wiek

Najbardziej wpływowym kompozytorem niemieckim w I połowie XX wieku był Paul Hindemith. Grono zwolenników miał też twórca dodekafonii Arnold Schönberg, który w latach dwudziestych nauczał w Berlinie. Dojście do władzy Hitlera w 1933 położyło jednak kres wszelkim nowatorskim tendencjom i bardzo wielu muzyków, zwłaszcza żydowskiego pochodzenia, musiało emigrować. Stosunek do nowoczesnej sztuki był tak zły, że w 1938 zorganizowano wystawę "zwyrodniałej muzyki": nowoczesnej oraz jazzowej.

Po wojnie do głosu doszli kompozytorzy, którzy przedtem nie cieszyli się poparciem nazistów, jak Karl Amadeus Hartmann. Nadal tworzył też Carl Orff. W latach pięćdziesiątych rozwinęła się natomiast awangarda, której najwybitniejszym przedstawicielem ze strony niemieckiej był Karlheinz Stockhausen. Pierwsze studio muzyki elektronicznej powstało w Niemczech – w Kolonii.
Znani jazzmani niemieccy to Peter Brötzmann, Theo Jörgensmann i Albert Mangelsdorff.
Malarstwo [edytuj]
Lucas Cranach Starszy
Lucas Cranach Młodszy
Albrecht Dürer
Hans Holbein
Paul Klee
Film [edytuj]
Rainer Werner Fassbinder
Werner Herzog
Leni Riefenstahl
Fritz Lang
Tom Tykwer
Wim Wenders
Volker Schlöndorff
Marlene Dietrich
Til Schweiger
Teatr [edytuj]
Bertolt Brecht
Życie kulturalne [edytuj]

Niemcy są krajem mającym największe zagęszczenie teatrów operowych.
Religia [edytuj]
Osobny artykuł: Religie w Niemczech.

Marcin Luter

W Niemczech zapoczątkowany został w XVI wieku przez Marcina Lutra ruch reformacyjny. Obecnie dwie najważniejsze organizacje religijne w Niemczech to Kościół rzymskokatolicki i Kościół ewangelicki Niemiec (EKD). Istnieją także wspólnoty muzułmańskie i żydowskie. Co roku w Niemczech z Kościoła rzymskokatolickiego i Kościoła ewangelickiego występuje po około 100 tys. osób. Spowodowane jest to głównie koniecznością płacenia podatku kościelnego.

Ostatnie badania opinii publicznej wykazały, że tylko 45% Niemców-katolików jest dumnych z tego, iż papieżem został Niemiec. Z kolei badania Instytutu Allensbacha wykazały, że jedynie 20% Niemców identyfikuje się z Kościołem.

Religie: (2008)[19]
katolicy (30,0%),
luteranie (29,9%),
pozostali protestanci (1,6%),
prawosławni (1,5%),
pozostali chrześcijanie (0,2%),
muzułmanie (4,0%)
żydzi (0,3%),
buddyści (0,3%),
wyznawcy pozostałych religii, sekt i denominacji (0,3%),
bezwyznaniowcy (34,1%).
Kuchnia niemiecka [edytuj]
Osobny artykuł: kuchnia niemiecka.

Biała kiełbasa

Typowo niemiecka kuchnia zanika, a rośnie wpływ wywierany przez kuchnie innych krajów. Jako pierwsza zdobyła niemieckie podniebienia kuchnia włoska, która przybyła początkiem lat 1960. wraz z włoskimi "Gastarbeiterami". Potrawy takie jak pizza i pasta są dziś bardziej popularne niż dawniej typowy zestaw: ziemniaki, kiszona kapusta, marynowana pieczeń. Popularna jest również kuchnia grecka, kuchnia chińska i kuchnia turecka, ta ostatnia reprezentowana jest przez tysiące małych barów "fast food" zwanych w Niemczech Imbiss i potrawy jak np. Döner, oprócz tego można w niemieckich miastach znaleźć prawie wszystkie egzotyczne restauracje włącznie z rosyjskimi, tajlandzkimi, polskimi i japońskimi w tym barami sushi. Najmocniejszą pozycję tradycyjna niemiecka kuchnia zachowała w małych miastach i osadach.

W odżywianiu Niemców dużą rolę pełni chleb. Uważa się, że Niemcy są krajem, w którym istnieje najwięcej różnych gatunków chleba. Kuchnia niemiecka jest bardzo pożywna, królują w niej ziemniaki i wieprzowina. Mięsa wieprzowego używa się do wyrobu kiełbasy (Wurst), która jest nie tylko popularną przekąską, ale i podstawowym elementem kuchni. W Bawarii są, np. specjalne Wurstküchen (kuchnie kiełbasowe).

Mięso w kuchni niemieckiej proponuje się w bardzo różnorodnej postaci – peklowana i wędzona pieczeń wieprzowa (Kassler), pieczeń (Schweinebraten). Dodatkiem do mięsa są najczęściej ziemniaki, np. pod postacią sałatki ziemniaczanej (Kartoffelsalat), odsmażane lub ugotowane.

W północnych Niemczech w menu można znaleźć bogaty wybór swieżych ryb, wśród których najbardziej popularny jest dorsz. Kapusta to kolejny popularny składnik – odmianę zieloną marynuje się jako Sauerkraut, natomiast czerwoną gotuje z jabłkami, co daje Apfelrotkohl.

Kluski zwane Spätzle i Maultaschen są typowym składnikiem kuchni Szwabii.
Golonka (Schweinehaxe) to także niemiecki przysmak, szczególnie nie może jej zabraknąć na bawarskim święcie piwa, bo piwo to narodowy napój Niemców oraz dodatek do wielu potraw. Popularne są także niemieckie wina reńskie i mozelskie. Zupy niemieckie są ciężkie i zawiesiste (Eintopf), najczęściej z dodatkiem fasoli lub grochu.

W Niemczech istnieje ponad 300 gatunków chleba i ponad 6 tysięcy gatunków piwa. Podczas Oktoberfest padają "rekordy piwne" – w Europie jedynie Czesi piją więcej piwa w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Z kolei kawa w Niemczech cieszy się znacznie większym uznaniem niż herbata.
Powiązania z Polską [edytuj]
465 km wspólnej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej oraz na wyspie – Uznam.
Z Polską graniczą trzy kraje związkowe: Meklemburgia-Pomorze Przednie, Saksonia, Brandenburgia.
Około 2 mln Polaków żyjących w Niemczech (bez reprezentacji w Bundestagu)[potrzebne źródło].
Około 150 tys. Niemców zamieszkuje Polskę (z reprezentacją 1 posła mniejszości niemieckiej w Sejmie)[potrzebne źródło].
Związek Polaków w Niemczech – reprezentuje mniejszość polską, która od dekretów wydanych przeszło 65 lat temu nie ma przywróconego statusu mniejszości narodowej w Niemczech.
Deutsches Polen-Institut i Deutsch-Polnische Gesellschaft der Bundesrepublik to stowarzyszenia wspierające i wzmacniające polsko-niemiecką współpracę, wymianę kulturalną itp.
Kilkaset podpisanych umów partnerskich między miastami Polski i Niemiec
Niemiecko-Polskie Stowarzyszenie Prawników
Od 1 listopada 2007 r. niemiecki rynek pracy jest otwarty bez żadnych ograniczeń dla m.in. polskich inżynierów o specjalnościach: budowa maszyn, budowa pojazdów i elektrotechnika[20].
Ciekawostki [edytuj] Ta sekcja wymaga uzupełnienia źródeł podanych informacji.
Informacje nieweryfikowalne mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Aby uczynić sekcję weryfikowalną, należy podać przypisy do materiałów opublikowanych w wiarygodnych źródłach.
Uwaga: Aby ułatwić pracę, dodaj do szablonu parametr |data=2010-03.

Z Niemiec wywodzi się zwyczaj strojenia choinki.
Ponad 20 mln mieszkańców Niemiec (ok. 25%) to emeryci i renciści.
Około 15,3 mln mieszkańców Niemiec (ok. 19%) to osoby nie-niemieckiego pochodzenia, z których 7-8 mln posiada (między innymi) niemieckie obywatelstwo.
Szkoła Eberhard-Klein-Schule w Berlinie (Kreuzberg) od roku 2004 nie ma żadnego ucznia, którego ojczystym językiem jest język niemiecki.
Zobacz też [edytuj]

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Niemcy

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews na temat Niemiec
III Rzesza
Cesarze niemieccy
Lista feldmarszałków niemieckich
resort spraw zagranicznych RFN
Federalne Ministerstwo Gospodarki i Technologii RFN
Kluby piłkarskie w Niemczech
Polonia w Niemczech
Polskie odpowiedniki niemieckich nazw geograficznych
Niemieckie uczelnie wyższe
Przypisy
↑ Ponadto duński, fryzyjski, dolnołużycki, górnołużycki
↑ Statistische Ämter (niem.). [dostęp 29 lipca 2009].
↑ Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2008 (źródło: IMF)
↑ Tomasz Szarota, "Niemcy i Polacy: wzajemne postrzeganie i stereotypy", Wyd. 1. Warszawa: Wydawn. Nauk. PWN, 1996.
↑ "Stanisław Rospond: Może nazwa Niemcza, pierwotnie Niemcy, utworzona została od Niemiec (Němъcъ: němъ) ale w znaczeniu pierwotnym "każdego obcego". Należy przy tym nadmienić, że wyraz prasłowiański nemz = niemy mógł być pożyczką od plemienia celtyckiego Nemětae. Kontakty celtycko – słowiańskie zostały potwierdzone w zapożyczeniach z języka celtyckiego". [w:] Studia historica Slavo-Germanica. Uniwersytet Poznński. 1970/72. nr7-9, str. 165 op. cit. Stanisław Rospond. Polszczyzna śląska 1970. s. 14
↑ Grzegorz Jagodziński: O przenoszeniu nazw ludów (pol.). [dostęp 19.12.2008].
↑ P. CORNELIVS TACITVS ANNALES, 12, 27. Tekst oryginału
↑ C. Iulius Caesar, "Commenariorum Libri VII De Bello Gallico", VI, 25. Tekst oryginału
↑ [1]
↑ Szacunki polskiego MSZ i sytuacja Polonii w Niemczech
↑ Dane federalnego urzędu statystycznego z grudnia 2007 (niem.). www.destatis.de. [dostęp 2009-06-09].
↑ The Wall Street Journal Polska, 04.02.2009 r.,str.2.
↑ Najwyższy CZAS!, 06.10.2007, str. XXVI
↑ The Wall Street Journal Polska, Niemcy w najgłębszej recesji od drugiej wojny światowej, 10.04.2009, str.2.
↑ D. Gwizdalanka Historia muzyki 1, Kraków 2005, s. 132.
↑ D. Gwizdalanka, op. cit., s. 131-133.
↑ Z. Helman Encyklopedia muzyczna PWN, hasło: Niemiecka muzyka.
↑ D. Gwizdalanka, Historia muzyki 2, s. 259.
↑ http://fowid.de/fileadmin/datenarchiv/Religionszugehoerigkeit_Bevoelkerung__1950 -2008.pdf Aktualne dane dotyczące religii w Niemczech
↑ Najwyższy CZAS!, 38/2007, 22.09.2007, str. XIX
Źródła [edytuj]
do historii muzyki:
Encyklopedia muzyczna PWN, Warszawa 2007
D. Gwizdalanka Historia muzyki 1 (Kraków 2005) i 2 (Kraków 2006)
Linki zewnętrzne [edytuj]
(pol. • niem.) encyklopedyczna informacja o Niemczech
(niem.) Informacja Niemcy
Urzędy państwowe
(niem.) Rząd Federalny
(niem.) Prezydent RFN
(niem.) Urząd Kanclerski
(niem.) Bundestag
(niem.) Bundesrat
(niem.) resort spraw zagranicznych (Auswärtiges Amt)
(pol. • niem.) Polacy w Niemczech
Niemcy w katalogu Open Directory Project

[pokaż]
p • d • e
Państwa Europy

[pokaż]
p • d • e
Kraje alpejskie

[pokaż]

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych



Kategorie: Niemcy • Państwa członkowskie Unii Europejskiej • Państwa należące do NATO
artykuł
dyskusja
edytuj
historia i autorzy
Artykuł Dyskusja Edytuj Historia i autorzy
Wypróbuj wersję testową Logowanie i rejestracja
Szukaj

Strona główna
Kategorie artykułów
Bieżące wydarzenia
Losuj artykuł
Zgłoś błąd
Częste pytania (FAQ)
Kontakt z Wikipedią
Wspomóż Fundację
Dla edytorów
Ostatnie zmiany
Zasady edytowania
Pomoc
Portal wikipedystów
Ogłoszenia
Drukuj lub eksportuj
Utwórz książkę
Pobierz jako PDF
Wersja do druku
Narzędzia
Linkujące
Zmiany w dolinkowanych
Strony specjalne
Link do tej wersji
Cytowanie tego artykułu
W innych językach
Acèh
Afrikaans
Alemannisch
አማርኛ
Anglo-Saxon
العربية
Aragonés
ܐܪܡܝܐ
Armãneashce
Arpetan
Asturianu
Avañe'ẽ
Aymar aru
Azərbaycan
Bamanankan
বাংলা
Bân-lâm-gú
Башҡорт
Беларуская
Беларуская (тарашкевіца)
Bikol Central
Bislama
Boarisch
བོད་ཡིག
Bosanski
Brezhoneg
Български
Català
Чӑвашла
Cebuano
Česky
Chavacano de Zamboanga
Corsu
Cymraeg
Dansk
Deitsch
Deutsch
ދިވެހިބަސް
Diné bizaad
Dolnoserbski
ཇོང་ཁ
Eesti
Ελληνικά
Emiliàn e rumagnòl
English
Эрзянь
Español
Esperanto
Estremeñu
Euskara
Eʋegbe
فارسی
Fiji Hindi
Føroyskt
Français
Frysk
Furlan
Gaeilge
Gaelg
Gàidhlig
Galego
贛語
̲̹̺̿̈́̓
Hak-kâ-fa
Хальмг
한국어
Hawai`i
Հայերեն
हिन्दी
Hornjoserbsce
Hrvatski
Ido
Igbo
Ilokano
ইমার ঠার/বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী
Bahasa Indonesia
Interlingua
Interlingue
ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ/inuktitut
Иронау
isiXhosa
isiZulu
Íslenska
Italiano
עברית
Basa Jawa
Kalaallisut
ಕನ್ನಡ
Kapampangan
ქართული
कश्मीरी - (كشميري)
Kaszëbsczi
Қазақша
Kernowek
Kinyarwanda
Кыргызча
Kirundi
Kiswahili
Коми
Kongo
Kreyòl ayisyen
Kurdî / كوردی
Ladino
ລາວ
Latina
Latviešu
Lëtzebuergesch
Lietuvių
Líguru
Limburgs
Lingála
Lojban
Luganda
Lumbaart
Magyar
Македонски
Malagasy
മലയാളം
Malti
Māori
मराठी
مصرى
Bahasa Melayu
Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄
Мокшень
Монгол
Nāhuatl
Dorerin Naoero
Nederlands
Nedersaksisch
नेपाली
नेपाल भाषा
日本語
Nnapulitano
Нохчийн
Norfuk / Pitkern
‪Norsk (bokmål)‬
‪Norsk (nynorsk)‬
Nouormand
Novial
Occitan
Олык Марий
O'zbek
ਪੰਜਾਬੀ
Pangasinan
پنجابی
Papiamentu
ភាសាខ្មែរ
Picard
Piemontèis
Tok Pisin
Plattdüütsch
Ποντιακά
Português
Qaraqalpaqsha
Qırımtatarca
Reo Mā`ohi
Ripoarisch
Română
Romani
Rumantsch
Runa Simi
Русский
Саха тыла
Sámegiella
Gagana Samoa
संस्कृत
Sardu
Scots
Seeltersk
Shqip
Sicilianu
Simple English
Slovenčina
Словѣ́ньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ
Slovenščina
Ślůnski
Soomaaliga
Soranî / کوردی
Sranantongo
Српски / Srpski
Srpskohrvatski / Српскохрватски
Basa Sunda
Suomi
Svenska
Tagalog
தமிழ்
Taqbaylit
Татарча/Tatarça
తెలుగు
Tetun
ไทย
ትግርኛ
Тоҷикӣ
Türkçe
Türkmençe
Удмурт
Українська
اردو
Uyghurche‎ / ئۇيغۇرچە
Vahcuengh
Vèneto
Tiếng Việt
Volapük
Võro
Walon
文言
West-Vlams
Winaray
Wolof
吴语
Xitsonga
ייִדיש
Yorùbá
粵語
Zazaki
Zeêuws
Žemaitėška
中文


Tę stronę ostatnio zmodyfikowano 22:03, 10 mar 2010. Tekst udostępniany na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o warunkach korzystania. Zasady ochrony prywatności O Wikipedii Informacje prawne

ja tak myślałem żeby podesłać link Cameronowi, przecież ma gotowca wielka niezrozumiała miłość, zdrada, determinacja, źli ludzie, walka, porzadanie tu jest wszystko :)

I wątek ochrony środowiska też jest(historia o świniach).
Ale nie wysyłaj mu,my przecież też bysmy mogli nakręcić film :D

nie wszystkie szczegóły znam, z pracy dziś doglądałem naszą wzruszającą historie, więc za bardzo wczytać się nie mogłem :)

Szczerze to ja znam tylko generalny zarys tego love story i to mi w zupełności wystarcza. Jakbym miał znać na pamięć wszystkie odcinki to sam był zniebieściał. Poza tym to jest awykonalne, tak samo jak znanie wsyzstkich odcinków Mody na Sukces.

O świnkach było chyba wczoraj...
Ja własnie sobie czytam drugi sezon :D Tam jest chyba najbardziej rozwinięty motyw miłości.

hmmm te pterodaktyle?
Ja też już mam ołtarzyk i chyba zaczne jeszcze składać ofiary ze smerfów(no własnie wiecie gdzie mozna je dostać na czarnym rynku?)

Kambodża, Królestwo Kambodży (kambodżański trl. Kâmpǔchéa, Preăhréachéanachâkr Kâmpǔchéa) w latach 1976–1989 Kampucza – państwo w południowo-wschodniej Azji, na Półwyspie Indochińskim, nad Zatoką Tajlandzką. Graniczy od zachodu i północy z Tajlandią (długość granicy – 803 km), od północy z Laosem (541 km), a od wschodu z Wietnamem (930 km).Spis treści [ukryj]
1 Geografia
1.1 Rzeźba
1.2 Klimat w Kambodży
1.3 Wody
1.4 Gleby
1.5 Flora
1.6 Fauna
2 Historia
3 Ustrój polityczny
3.1 Podział administracyjny
4 Siły zbrojne
5 Demografia
5.1 Osadnictwo
5.2 Religia (2000)
6 Kultura
6.1 Literatura
7 Gospodarka
7.1 Baza surowcowa
7.2 Transport i łączność
7.3 Handel zagraniczny
7.4 Turystyka
8 Przypisy
9 Linki zewnętrzne

Geografia [edytuj]
Osobny artykuł: Geografia Kambodży.

Kambodża położona jest między 10°50' a 15°00'N oraz 102°50' a 107°50'E.
Rzeźba [edytuj]

75% powierzchni kraju zajmuje równinna, aluwialna Nizina Mekongu, wypełniająca stare zapadlisko tektoniczne osadami czwartorzędowymi. Przez jej wschodnią część przepływa główna rzeka kraju Mekong, a w zachodniej części leży rozległe jezioro Tonle Sap. Na południowy wschód od równiny leży wierzchołek delty Mekongu, rozciągającej się na terytorium Wietnamu w kierunku M. Południowochińskiego. Centralna równina oraz delta otoczone są pasmami górskimi od południowego zachodu (Góry Kardamonowe i Góry Słonia oraz od północy Góry Dangrek). Góry Kardamonowe (najwyższy szczyt kraju – Aural 1771 m n.p.m.) i Góry Słonia tworzą naturalną barierę fizycznogeograficzną ciągnącą się wzdłuż całego wybrzeża (małe przybrzeżne wyspy, największa w zatoce Kompong Som). Góry Dangrek stanowią naturalną północną granicę kraju. Na wschód od Mekongu teren stopniowo podnosi się w kierunku Gór Annamskich. Pomiędzy obszarami górskimi a równiną centralną rozciąga się równinny obszar przejściowy o średniej wysokości nieprzekraczającej 200 m n.p.m.
Klimat w Kambodży [edytuj]

W Kambodży panuje klimat zwrotnikowy monsunowy z wyraźnym podziałem na dwie główne pory roku: suchą i deszczową. Wiejący od połowy maja do połowy października południowo-zachodni monsun przynosi ulewne deszcze. Od początku listopada do połowy marca słabe wiatry północno-wschodnie. W porze tej zachmurzenie jest zmienne, wilgotność powietrza niska, a deszcze padają sporadycznie. Średnia temperatura miesięczna waha się od 21 °C w grudniu do 30 °C w maju. Średnia temperatura roczna na terenach nizinnych wynosi ok. 25 °C. Temperatury są najwyższe tuż przed rozpoczęciem pory deszczowej i mogą przekraczać 38 °C. Najwyższe opady atmosferyczne notuje się na eksponowanych w kierunku morza stokach górskich (5000 mm), a najniższe na nizinnych obszarach centralnych (750–1400 mm). Średnia roczna suma opadów wynosi 1000–2000 mm. Ponad 70% przypada na okres wilgotnego letniego południowo-zachodniego monsunu.
Wody [edytuj]

Sieć rzeczna Kambodży jest dobrze rozwinięta. Prawie cały obszar kraju znajduje się w dorzeczu Mekongu. Dział wodny I stopnia stanowią pasma Gór Kardamonowych i Gór Słonia. Rzeki na wschodnich zboczach tych gór spływają do jeziora Tonle Sap, a na zachodnich do Zatoki Tajlandzkiej. Osią hydrograficzną kraju jest Mekong płynący na terenie Kambodży w kierunku południowym na odcinku ok. 500 km. Drugim ważnym elementem hydrograficznym kraju jest Tonle Sap o powierzchni od 2600 km² w porze suchej do 10400 km² w porze deszczowej. Z Tonle Sap wypływa rzeka o tej samej nazwie, która podczas pory suchej płynie na południe w kierunku Mekongu. W czasie pory deszczowej nadmiar wody w Mekongu powoduje cofanie się wód rzeki w kierunku jeziora, które rozlewa się w centralnej części niziny. Jego głębokość wzrasta wówczas z 1–3 m do 12 m. Z tego powodu zbiornik ten posiada jedne z najliczniejszych zasobów ryb słodkowodnych na świecie. Doroczne wylewy wód Mekongu przyczyniają się także do akumulacji żyznych aluwiów na terenie równiny centralnej. Inne większe rzeki to: Tonle Srepok, Tonle San, Stung Sen, Stung Sreng, Stung Chinit, Prek Chhlong, Sangke.
Gleby [edytuj]

Na terenach nizinnych przede wszystkim czerwone gleby ferralitowe (ferralsole, akrisole, luwisole) oraz żyzne gleby aluwialne (fluwisole), występujące m.in. w dolinach Mekongu i Tonle Sap. Na wyżej położonych terenach występują czerwonożółte laterytowe gleby wilgotnych lasów tropikalnych oraz czerwone gleby laterytowe okresowo wilgotnych lasów tropikalnych (czerwonożółte i czerwone gleby ferralitowe).
Flora [edytuj]

Lasy zajmują ok. 40% powierzchni kraju. Na południu i w części środkowej występują wilgotne lasy równikowe, przechodzące ku północy w monsunowe, tracące liście w porze suchej, z drzewami sandałowymi, kamforowymi, tekowymi, i damarzynkiem, a następnie w sawanny o trawach dochodzących do 1,5 m. Powyżej 800 m n.p.m. lasy sosnowe. Na wybrzeżu lasy namorzynowe, a na okresowo zalewanych obszarach – bagienne. Symbolem Kambodży są powszechnie występujące tzw. palmy cukrowe (Arenga pierzasta; Arenga pinnata), które wykorzystuje się jako surowiec budowlany oraz podstawowy składnik do wyrobu cukru, octu, lekarstw i wina. Drewno stanowi główny surowiec energetyczny kraju, dlatego środowisko naturalne zagrożone jest przez silne wylesianie.
Fauna [edytuj]

Skład fauny jest typowy dla Regionu Indochińskiego. Z dużych ssaków żyją tu: słoń indyjski, tapir malajski, banteg, nosorożec sumatrzański i antylopa garna. Największe drapieżniki to: tygrys, lampart, niedźwiedź malajski. Wilgotne lasy zamieszkuje lotokot i kalong. Z ssaków naczelnych występują gibony, makaki i langury. Ponadto: pawie, bażanty, kameleony, gekony, pytony – siatkowy i tygrysi.
Historia [edytuj]
od I w. n.e. – państwo Funan
VI w. – Funan zostaje podbity przez powstałe w wyniku secesji księstwo Czenla
802 – powstanie zjednoczonego państwa Khmerów pod rządami dynastii angkorskiej (pozostałością tego okresu jest kompleks archeologiczny Angkor, znajdujący się w pobliżu rzeki Siem Reap)
1432 – imperium Khmerów zostaje zajęte przez Tajów, a stolica przeniesiona z Angkor Thom do Phnom Penh
od XV w. uzależnienie od Syjamu i Wietnamu
XVI w. – do Kambodży przybyli pierwsi Europejczycy
1863 – znalazła się pod protektoratem francuskim
1884 – stała się kolonią francuską
1887 – włączenie kolonii do Indochin Francuskich
1941-1945 – okupacja japońska
1945-1946 – okupacja tajlandzka
1949 – proklamowanie niepodległości w ramach Unii Francuskiej
1955 – wystąpienie z Unii Francuskiej i przyjęcie do ONZ
1970 – w wyniku zamachu stanu rządy przejął generał Lon Nol; wybuch wojny domowej; przeciw wojskom rządowym występują zbrojnie Czerwoni Khmerzy i zwolennicy obalonego, sprzyjającego komunistom księcia Norodoma Sihanouka
1975-78/79 – rządy Czerwonych Khmerów. Masowe egzekucje i ludobójstwo. Zginęło ponad dwa miliony mieszkańców kraju (według niektórych źródeł – ponad dwa i pół miliona); izolacja kraju; wysiedlenie wszystkich mieszkańców miast do wiejskich komun, likwidacja szkół, zmuszanie ludzi do niewolniczej pracy.
Osobny artykuł: Czerwoni Khmerzy.
1979 – Interwencja wietnamska. Wojska wietnamskie wspierane przez ZSRR wkraczają do Kambodży i obalają reżim Czerwonych Khmerów; zmiana nazwy państwa na Ludową Republikę Kampuczy i objęcie władzy przez polityków prowietnamskich; Czerwoni Khmerzy przechodzą do partyzantki.
1982 – Sihanouk obejmuje kierownictwo koalicyjnego rządu na emigracji
wrzesień 1989 – Wietnam wycofuje swoje wojska z Kambodży u władzy pozostaje rząd premiera Hun Sena. Po zakończeniu wycofywania się wojsk z Kampuczy, rozpoczęto rokowania pokojowe, które były wspierane przez mediatorów wysłanych przez ONZ.
październik 1991 – powstanie Najwyższej Rady Narodowej Kambodży, w której skład weszli przedstawiciele wszystkich ugrupowań opozycyjnych.
23 X 1991 – po ponad 2 latach rozmów podpisano chwiejny, aczkolwiek ważny dla dalszych przemian układ pokojowy. Sygnatariuszami pokoju były 4 strony konfliktu kampuczańskiego – prowietnamski rząd Hun Sena, Czerwoni Khmerzy, Khmerski Ludowy Front wyzwolenia Narodowego i neutraliści- oraz przedstawiciele 8 państw zaangażowanych w konflikt.
maj 1993 – pierwsze wybory parlamentarne nadzorowane przez ONZ; zwycięstwo odnoszą zwolennicy Sihanouka dochodzi do utworzenia koalicji z ugrupowaniem prowietnamskim
październik 1993 – przywrócenie monarchii; królem zostaje Sihanouk
1998 – śmierć Pol Pota i poddanie się przywódców Czerwonych Khmerów (grudzień), informacje te nie zostały nigdy potwierdzone oficjalnie przez rząd kampuczański. Przypuszcza się, że może on nadal żyć i ukrywać się, aby uniknąć kary za ciążące na nim zbrodnie;
1999 – Kambodża oficjalnie zostaje członkiem Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)
2000 – wizyta prezydenta Chin w Kambodży zaowocowała podpisaniem porozumienia o współpracy i handlu. Chiny zobowiązały się także do bezinteresownej pomocy finansowej.
2001 – przyjęcie ustawy o powołaniu trybunału do osądzenia zbrodni Czerwonych Khmerów
2004 – król Norodom Sihanouk abdykuje; na tron wstępuje jego syn, Norodom Sihamoni.
Ustrój polityczny [edytuj]

Kambodża jest monarchią konstytucyjną. Pierwsze wybory parlamentarne w tym kraju odbyły się w maju 1993 i były nadzorowane przez ONZ (UNTAC). W 1993 i 1998 najsilniejsze okazały się rojalistyczny Zjednoczony Front Narodowy na rzecz Niezależnej, Neutralnej, Pokojowej i Współpracującej Kambodży (Front Uni National pour un Cambodge Indépendant, Neutre, Pacifique, et Coopératif) oraz demokratyczna Kambodżańska Partia Ludowa (do 1991 Ludowo-Rewolucyjna Partia Kambodży).

Głową państwa jest monarcha wybierany przez tzw. "Radę Tronu", w której zasiadają potomkowie trzech linii królewskich (choć rada jest zwolenniczką monarchii dziedzicznej). Władza ustawodawcza należy do Zgromadzenia Narodowego, wybieranego co 5 lat w wyborach powszechnych. Władza wykonawcza znajduje się w rękach rządu (Królewski Rząd Kambodży), na czele którego stoi premier który może być odwołany przez króla według uznania. Król może wydać dekret z mocą ustawy jak i dać weto absolutne wobec ustaw parlamentu.

W wyborach w 2003 Kambodżańska Partia Ludowa odniosła zwycięstwo. Jednak nie na tyle, by móc sprawować samodzielne rządy. W rezultacie uformowano koalicję rządową z rojalistyczną partią Funcinpec. Premierem został Hun Sen.

Kolejne wybory odbyły się 27 lipca 2008, wstępne wyniki wskazują na kolejną wygraną Kambodżańskiej Partii Ludowej.
Podział administracyjny [edytuj]

Administracja Kambodży dzieli się na 20 prowincji (khett):
Banteay Mean Cheay
Batdambang
Kampot
Kandal
Kaoh Kong
Kampong Cham
Kampong Chhnang
Kampong Spoe
Kampong Thum
Krachen
Mondol Kiri
Otdar Mean Cheay
Pouthisat
Preah Vihear
Prey Veng
Rotanah Kiri
Siem Reap
Stoeng Treng
Svay Rieng
Takev
4 miasta wydzielone (krong):
Keb
Pailin
Phnom Penh
Preah Seihanu
10 wysp (Koh):
Koh Kong
Koh Polaway
Koh Rong
Koh Rong Samlon
Koh Sess
Koh Tang
Koh Thass
Koh Tral
Koh Traolach
Koh Treas[pokaż]
p • d • e
Podział administracyjny Kambodży


Siły zbrojne [edytuj]

Łączna liczba żołnierzy – ok. 135 tysięcy (1992):
80 tys. – siły lądowe
4 tys. – marynarka wojenna
1 tys. – lotnictwo

Zasadnicza służba wojskowa trwa 5 lat. Na terenie kraju stacjonują siły pokojowe ONZ – 10,2 tys. żołnierzy z 29 państw (1992).
Demografia [edytuj]
Przyrost naturalny: 2,2%
Skład etniczny: Khmerzy (94%), Chińczycy (3%), Czamowie, Tajowie, Wietnamczycy, Laotańczycy i inni (3%)
Główne wyznania: buddyści (80%), muzułmanie (2%), chrześcijanie (1%), ateiści (17%)
Analfabetyzm: 65%
Urbanizacja: 13%
Języki: khmerski (urzędowy), chiński, wietnamski

Kambodża jest krajem dosyć słabo zaludnionym. W latach 1975-1985 nastąpił spadek liczby ludności spowodowany bombardowaniami wojsk amerykańskich oraz ludobójstwem rządów Czerwonych Khmerów i wojną domową. Po 1986 – szybki przyrost naturalny (ok. 25‰ rocznie) i powrót uchodźców z Tajlandii. Ludność rozmieszczona jest nierównomiernie. Blisko 80% ludności skupia się w dolinie Mekongu i nad jeziorem Tonle Sap. Najmniej ludzi mieszka w odizolowanych porośniętych lasem równikowym prowincjach Ratanakiri i Mondolkiri, w których gęstość zaludnienia wynosi poniżej 5 osób/km². Wysoki poziom urodzeń oraz stopa zgonów jedna z najwyższych w Azji. Pomimo tego szybki wzrost liczby ludności. Średnia długość życia (57 lat): mężczyźni – 55 lat, kobiety – 59.

Kambodża to kraj niemal jednolity etnicznie – Khmerzy stanowią 94%. Inne mniejszości narodowe to Chińczycy, mieszkający w większych miastach. Czamowie i Wietnamczycy żyją w oddzielnych osadach rozproszonych po całym kraju. Tajowie i Laotańczycy – na terenach przygranicznych. Gwałtowne migracje ludności nastąpiły w latach 70. – unikanie walk, rządy Czerwonych Khmerów. W obawie przed egzekucjami i represjami wiele osób uciekło do Tajlandii i Wietnamu. W 1992 do Kambodży powróciło wielu uchodźców z całego świata.
Osadnictwo [edytuj]

Kambodża należy do najsłabiej zurbanizowanych krajów azjatyckich. W miastach mieszka tylko 13% ludności. Stolicą, największym miastem, głównym ośrodkiem handlowym, przemysłowym i edukacyjnym jest Phnom Penh. Pozostałe większe miasta to: Battambang, Kampong Czam, Pursat, Kompong Som i Kampot. Osadnictwo wiejskie rozproszone – centralna i południowa część kraju. Typowa wioska (phum), jednolita etnicznie liczy do 500 mieszkańców. Stanowi ona część większej jednostki osadniczej skupiającej kilka wiosek (khum), w której znajduje się wspólna szkoła, świątynia buddyjska i kilka sklepów.
Religia (2000) [edytuj]
Buddyzm: 82,57%
Religie chińskie: 4,69%
Animizm: 4,35%
Islam: 3,9%
Protestantyzm: 1%
Hinduizm: 0,26%
Katolicyzm: 0,2%
Bahaizm: 0,12%
Świadkowie Jehowy: 0,005%[1]
Kultura [edytuj]
Literatura [edytuj]

Literatura khmerska powstawała i rozwijała się pod wpływem kultury indyjskiej. Najstarsze zabytki (sanskryckie na kamiennych płytach, stelach i kolumnach świątyń) pochodzą z III w. (okres przedangkorski III-VIII w.) Z okresu angkorskiego (IX-XIII w.) zachowały się wierszowane panegiryki na cześć bogów i władców. Najstarsze teksty w języku khmerskim pochodzą z XIV w., m.in. poemat Legenda o Angkorze.

Prawdopodobnie w XIV w. powstała epopeja kosmogoniczna Treiphet (zachowały się jedynie późniejsze wersje). Od XIV w., wraz z rozwojem buddyzmu therawady, zaczęły się pojawiać religijne teksty w języku palijskim (Tripitaka – palijski kanon buddyjski) i w języku khmerskim.

Do naszych czasów w niezmienionej postaci przetrwały ustne przekazy legendy, bajek i cudownych historii opowiadanych przez kapłanów i bajarzy.

Dzieje literatury kambodżańskiej zaczynają się od najsłynniejszej epopei, zwanej Reamker – odpowiednik staroindyjskiej Ramajana (najstarsze fragmenty z XV-XVII w.). W XIX w. powstały tzw. Roczniki królewskie, które stanowią główne źródło historyczne dla poznania dziejów Kambodży. W 1936 ukazała się pierwsza powieść khmerska Nhok Thema. Po uzyskaniu niepodległości w 1953 rozwinął działalność Instytut Buddyjski w Phnom Penh. Powstawała literatura oparta na wzorach europejskich (zapoczątkowana w czasach kolonizacji francuskiej). W latach 1970-1978 wymordowano praktycznie wszystkich twórców i działalność literacka zanikła. Po 1979 życie literackie odrodziło się, a utwory przybrały charakter rozliczeniowy i dotyczyły lat 1975-1978.
Gospodarka [edytuj]
PKB: 2000 USD/osobę (2004)
Struktura PKB (2004): rolnictwo – 35%, przemysł – 30%, usługi – 35%
Struktura zatrudnienia (1994): rolnictwo – 68%, przemysł – 13%, usługi – 19%
Struktura użytkowania ziemi (1993): grunty orne – 16,8%, użytki zielone – 3,2%, lasy – 39%, inne – 41%

Jest to jeden z najbiedniejszych krajów na świecie. Od 1986 rozpoczął się proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz zakładów rzemieślniczych. Przemysł jest słabo rozwinięty – funkcjonują tylko małe fabryki kauczuku, tartaki i zakłady przemysłu spożywczego, dlatego wielce ważnym elementem gospodarki kraju jest rolnictwo.
Baza surowcowa [edytuj]

Kambodża posiada niewiele surowców mineralnych, są to:
fosforyty
kamienie szlachetne (rubiny, szafiry)
rudy żelaza
boksyty
rudy manganu
sól kamienna
gaz ziemny
ropa naftowa

Obecnie wydobywa się sól kamienną, fosforyty, kamienie szlachetne i rudy żelaza. Nieeksploatowane są boksyty. W 1992 zasoby gazu ziemnego w Kambodży oszacowano na 1500-3500 mld m³, a rezerwy ropy naftowej na 50-100 mln baryłek.
Transport i łączność [edytuj]

Kambodża ma rozwiniętą żeglugę śródlądową na Mekongu i jego dopływach, a długość dróg wodnych wynosi 2400 km (2004). Długość dróg kołowych – 34 100 km, z czego 3000 km to drogi pierwszej klasy (drogi narodowe). Długość różnotorowych linii kolejowych wynosi 649 km (0,4 km na 100 km² – 1988). W 1975 długość ta wynosiła 1370 km, lecz w latach 1976-1978 80% uległo zniszczeniu. Od 1978 trwa ich odbudowa. Główne połączenia kolejowe i drogowe to: Phnom Penh-Kompong Som i Phnom Penh-Bangkok (Tajlandia). Główny port morski znajduje się w Kompong Som. W Pochetong koło Phnom Penh – międzynarodowy port lotniczy.
Handel zagraniczny [edytuj]
Eksport: kauczuk, drewno, ryż, ryby, kamienie szlachetne
Import: maszyny i środki transportu, papierosy, materiały budowlane, produkty naftowe i odzież

Kambodża posiada ujemny bilans handlowy. W 2004 import wyniósł 3129 mln USD, a eksport – 2311 mln USD. Głównymi odbiorcami eksportu są: Stany Zjednoczone 56,2%, Niemcy 11,5%, Wielka Brytania 7%, Kanada 4,3%. Głównymi partnerami w imporcie są: Tajlandia 23,9%, Hongkong 15%, Chiny 13,5%, Singapur 11,5%, Wietnam 7,6%, Tajwan 7,3%.
Turystyka [edytuj]

Od 1986 r. istnieje możliwość zwiedzania Kambodży. Do najbardziej interesujących miejsc można wymienić:
Stolicę Phnom Penh, w której znajdują się m.in.:
Royal Palace,
Silver Pagoda,
Muzeum Narodowe (National Museum),
Muzeum Ludobójstwa Tuol Sleng (Toul Sleng Genocide Museum),
Pola Śmierci Choeung Ek (Choeung Ek Killing Fields),
Bazar centralny (Psah Thmei),
Stary bazar (Psah Chas).
Kompleks Angkor na brzegu rzeki Siem Reap, zawierający m.in.:
Świątynię Angkor Wat,
miasto Angkor Thom z pałacem królewskim i świątynią Bajon,
Świątynię Banteay Srei.
Kompleks Bokor Hill w okolicy miasta Kampot.
Sihanoukville – miasto wypoczynkowe na wybrzeżu.

W 1987 Kambodżę odwiedziło ok. 1000 turystów, a w 1993 już 118 tys.; wpływy z turystyki wynosiły 48 mln USD.

Nie róbcie tu burdelu większego niż trzeba tymi tekstami ;p

Ja mam małą tablice korkową ze zdjęciami Jamesa Camerona.

trochę słabo, ale od biedy może być :P
........................................

Dopiero zaczynam ;p Zapuszczam włosy specjalnie, żeby móc się podłączać bezpośrednio do filmwebu.

kur... spadłem z krzesła ;)

........................

Lechu prosze Cię,wybuchłam teraz histerycznym śmiechem :P
A jak musza być długie włosy by się podłączyć?Bo ja takie dłuższe mam więc może jest nadzieja...

Tak długie, żeby je skręcić w warkocz, i najlepiej jak wpleciesz w nie kabel USB.

Nieźle :)
Ja za to codziennie zatapiam model titanica w akwarium :D

Jestem niebieski, jedźcie mnie ;p

:O Jesteś niebieski ,łe jeju.Ty naprawde jesteś super fanem.
Co do włosów ,to ja już moge się podłączyc :D

No jasne, że jestem. Zawsze byłem.

To poćwicz najpierw podłączanie się do kota.

to już nie kot, z dumą można powiedziec, ze to Qyrut czy coś takiego

Quot.

Najbardziej w filmie mi się podobało, jak Dżejk ujeżdżał tego pterodaktyla. Pokazał wtedy, że jest taki męski, widzieliście ten uśmiech dumy na twarzy Nejtiri jak udało mu się go dosiąść?:)

pytanie, jej wyraz twarzy przypominał mi tą samą nieskrywaną dumę mamy gdy po raz pierwszy zacząłem korzystać z nocnika :)

Jak ja nie lubię was antyfanów. Nie możecie zostawić nas w spokoju?:( Psujecie cały odbiór tego cudownego filmu!

Nieee...najlepszy był moment gdy Dżejk przyleciał na Turkuciu ,no wiecie gdy wszyscy byli tam zgromadzeni(no że Niebiescy).
I wszyscy takie zdziwko ,że udało mu się go dosiąść -to było PIĘKNE :D

Bycie niebieskim jest jednak do dupy, znudziło mi się po 2 postach :/

Tja kiedyś to było coś http://www.youtube.com/watch?v=68ugkg9RePc&feature=fvst

A teraz wszystko zepsuł ten tandetny Avatar!

Moja niebieska morda zdaje się wszystkich stąd na dobre wykurzyła :D

Nie ma co - siejesz postrach i spustoszenie.

Trzeba jeszcze nabić 666 postów to wtedy będzie już kompletny mrok i płacz zarzynanych fanów ;)

national bede jutro 16.30 papp

ok, dziekie ze powiedzialas ;)

National jutro bede juz nawet o 16.00 tak do 19.30 teraz nie moge pisac

:)

Witam!
Cisza tu i spokój.
Jak nie tu o tej porze!
W tym temacie powyżej- tez cisza. Tzn- o Jake'u i Neytiri.

Rzeczywiscie, masz racje... Cicho tutaj jak nigdy ;]

a.. no i I see you, oczywiscie ;]