Recenzja serialu

Wojna wietnamska: film Kena Burnsa i Lynn Novick (2017)

Tym razem udało się w 99%. Przekrojowa treść zebrana w 10 epizodach, od XIX wieku po lata współczesne, pomaga zrozumieć każdemu widzowi, nie tylko Amerykaninowi czy osobom bliżej zainteresowanym samym konfliktem, o co właściwie chodziło w Azji Południowo-Wschodniej, a amerykańskie zmagania są tylko częścią długoletniego i kompletnie bezsensownego rozlewu krwi.

To obraz poruszający (zwłaszcza ostatni odcinek), porażający szczerością i brutalnością, do tego (jak zwykle u Kena Burnsa) perfekcyjnie zmontowany i zilustrowany przeplatającymi się materiałami - wśród znanych kadrów (żołnierz w hełmie "War is Hell", śmigłowce na dachach podczas ewakuacji Sajgonu, partyzant z rewolwerem przy głowie) znalazło się miejsce dla rzadko publikowanych zdjęć i nagrań z tamtego okresu. A wszystko ozdobiono obowiązkowym miksem muzycznym z epoki, z Hendrixem, Dylanem, Stonesami i Beatlesami na czele oraz doprawiono oprawą niepokojącej elektroniki skomponowanej przez samego Trenta Reznora.

Każdy z dziesięciu odcinków poświęcono innemu okresowi wojny wietnamskiej, a za jej początek wcale nie uznaje się wejścia regularnych wojsk Amerykańskich do Azji. Autorzy dokumentu sięgają do najdalszych źródeł konfliktu, dziewiętnastowiecznej ery kolonizacji i ucisku rdzennej ludności przez europejskie mocarstwa. Dokumentaliści zabierają nas w ponad stuletnią podróż, przybliżając jednocześnie postacie, które odegrały kluczową, choć często niebezpośrednią rolę w przedstawionych wydarzeniach. Żołnierze obu stron są tu tylko pionkami w wielkiej politycznej grze, a widz częściej zagląda do gabinetu owalnego w Białym Domu i do wojskowych sztabów, niż do samej dżungli.

Nie oznacza to, że zwyczajni wojacy zostali zepchnięci przez twórców na margines. Ich wyznania są długie, pełne szczegółów i osobistych przeżyć, często wyjątkowo wstrząsających. Amerykanie i Wietnamczycy z Południa oraz Północy biorący udział w starciach na ziemi, na wodzie i w powietrzu, ci wzięci do niewoli i nawet ci, którzy byli świadkami lub dopuścili się zbrodni wojennych, mają tu prawo głosu. Podobnie jak ci, którzy ucierpieli najbardziej – wietnamscy cywile, których los opisano ze wszelkimi, nawet najbardziej wstrząsającymi szczegółami.

Tu nie ma miejsca na stronniczość, na opisywanie heroicznych czynów, na propagandowy przekaz krytykujący lub chwalący amerykańską interwencję. Ken Burns i spółka jasno wykazują, że na wojnie nie ma zwycięzców, są tylko mniej lub bardziej przegrani. To nie jest seria wyłącznie dla miłośników historii czy dla osób zainteresowanych tamtym okresem i regionem. To obraz dla każdego, kto chce zobaczyć całkowity bezsens i marnotrawstwo ludzkiego życia po obu stronach barykady. Jak mało który dokument "Wojna wietnamska" jest kompletnie bezstronny – Amerykanie w dżungli i na manifestacjach antywojennych, podzieleni Wietnamczycy, generałowie i szeregowi żołnierze, przywódcy, dyplomaci i zwykli obywatele, wszyscy zamieszani w tę wojnę ludzie są przedstawieni w odcieniach szarości, nie ma podziału na dobrych i złych, bo wszyscy byli i nadal są ofiarami tej beznadziei. Ci, którzy zginęli, ci, którzy stracili dzieci i dorobek całego życia, ci, którzy zdezerterowali i ci, którzy walczyli do końca. Ci, którzy wystąpili przeciw własnemu krajowi na ulicach i ci, którzy ich potępiali. Ci bombardujący i ci bombardowani. Nikt nie wyszedł stamtąd bez szwanku i nadal warto o tym mówić, bo w każdej z wojen wygląda to dokładnie tak samo. I twórcom udało się to pokazać bez gloryfikowania, koloryzowania, wskazywania winnych, bez szukania odpowiedzi na pytanie "czy było warto?” Wojna to rzeczywiście piekło, jak głosił wspomniany napis na hełmie młodego żołnierza i ten dokument pokazuje to jak żaden inny.

W tym wypadku ocena 10/10 to chyba za mało.