Felieton
Wallander udaje Hamleta
Filmweb / / 28-04-2011 11:37
Komisarz Kurt Wallander grany w brytyjskim serialu przez Kennetha Branagha – niedawno pojawił się u nas na DVD – jest parodią egzystencjalnego cierpienia detektywów.
Każdy detektyw, niezależnie od tego, czy pracuje dla państwa, kościoła czy dla siebie, cierpi. By to dostrzec, nie trzeba zaglądać do ich wnętrza – można czytać w nich jak w otwartej księdze, wszystko jest na wierzchu. Nocne koszmary albo bezsenność. Walące serce i suchość w gardle. Wóda lekarka, mnóstwo przyjaciół papierosów, zmęczona żuchwa od żucia tych podłych pastylek antynikotynowych. Łykane garściami prawdziwe piguły antydepresyjne, kłopoty w łóżku, które bynajmniej nie wynikają z mało zbilansowanej diety, w której brakuje selera, pora, bakłażanów, korzeni pietruszki, sałaty i papryki. Wrzody – kłopoty z brzuchem, które pośrednio wynikają z nie jedzenia selera, pora, bakłażanów, korzeni pietruszki, sałaty i papryki, a jedzenia wyłącznie kebabów, kiełbas, kiełbasek, hot-dogów, czekoladowych batonów i słonych chipsów.
Andrzej Gajewski, bohater "Gliny" Władysława Pasikowskiego, detektyw z wydziału zabójstw, jedno z niewielu udanych dzieci telewizji publicznej, zwykł mawiać: "Zbrodnia brudzi każdego". Może i każdego, ale na pewno nie każdego po równo. Gajewski w serialu utytłany jest jak nikt – codzienne obcowanie ze śmiercią zmieniło go. Jest teraz raną, rozpaczą, jest na drodze, z której nie ma powrotu. Sara Linden, niepozorna blondynka z świetnego serialu "The Killing", "pracująca w zabójcach" też to w sobie ma. To cierpienie. I choć próbuje się od niego oderwać, zmienić miejsce zamieszkania, nawyki, nawet stan cywilny – nic z tego. Nie ucieknie do tego, co zobaczyła, pracując w policji. Patrzy człowiek na nią i od razu wie, że ze ślubu nic nie będzie. Sara zawsze będzie tkwić w kryminalnym bagnie. Tkwić w naszym imieniu, w imieniu społeczeństwa, a może w imię dziwnie pojmowanej przez siebie misji dziejowej. Tak czy inaczej – masakra.
Masakra w nadmiarze staje się jednak śmieszna. Wallander grany przez Kennetha Branagha – "Wallander" pojawił się u nas niedawno na DVD – jest parodią egzystencjalnego cierpienia detektywów. Dziwne. Proza Heninga Mankella jest raczej sucha i lakoniczna. Historie opowiedziane są w trzeciej osobie. Klasyczny narrator kreuje świat przedstawiony, wchodzi do głowy Wallandera. Wie wszystko, ale poprzez tę swoją wiedzę wzmaga w czytelniku dystans, a nie rozedrganie. Mankella oczywiście od czasu do czasu ponosi – gdzieniegdzie, w kolejnych częściach serii zdaje się, że coraz częściej (patrz: "Niespokojny człowiek", pożegnanie z policjantem z Ystad). Pisarz czasami serwuje czytelnikowi sentencje w rodzaju "jest czas życia i czas śmierci", ale trzeba przyznać, że się pilnuje. Fani książek Szweda, w tym sam Slavoj Žižek, podkreślają, że udało mu się połączyć konwencję z życiem, kryminalne historie z historią "długiego i bolesnego rozpadu szwedzkiego państwa opiekuńczego". To właśnie tło jest siłą tych powieści. Wydaje się, że do tego tła – nieefektownego, nieciekawego, uporządkowanego, ale ponurego – idealnie przystaje bohater. To zwykły facet, niespecjalnie przystojny, niespecjalnie brzydki. Ma brzuch i cukrzycę, tylko czasami jest błyskotliwy, często się złości i czepia o wszystko. Może i cierpi za świat, ale wydaje się, że przede wszystkim ma depresję. Żyje w kryształowym pałacu, skandynawskiej szklarni, ale otaczają go brudne szyby, banalna szarość.
"Wallander" (szwedzki)
Równie mało spektakularny jak książki jest szwedzki serial o Kurcie Wallanderze, z Kristerem Henrikssonem w roli głównej. W interpretacji Henrikssona bohater Mankella jest po prostu nudziarzem, niewiele różniącym się od reszty facetów, skrytym człowiekiem Północy, z którego twarzy niewiele można wyczytać. Krajobraz równa do niego: pagórki jak pagórki, lasy jak lasy, Ystad jak każde inne średnie miasto. Wszystko to mamy i u nas. Nie mamy już jednak tego, co zaprezentowali Brytyjczycy we własnej wersji opowieści o Wallanderze. Chyba nikt nie ma. W brytyjskim serialu wszystko jest malownicze i stylowe: melancholijne rezydencje na odludziu, jasne, przestronne komisariaty, nawet chłopskie zagrody. Kamera na każdym kroku śpiewa pieśń o majestacie przyrody. Te krople deszczu, każda jak epifania, ten wiatr o metafizycznej sile, mgła jak prawdziwa tajemnica. Człowiek patrzy na ten spektakl i oczom nie wierzy. Równie trudno mu pojąć to, co robi Kenneth Branagh. Branagh jedzie Hamletem. Oczy bez przerwy w ruchu: raz widać w nich smutek, raz rozgoryczenie, raz zadumę, a wszystko maksymalne: smutek, że świat taki zły, rozgoryczenie, że ludzie nigdy nie będą lepsi niż zwierzęta, zaduma nad zagadnieniem prawdy ontologicznej. Cyrk na kółkach. Jego tak boli, że aż trudno uwierzyć, że w ogóle chodzi, a przecież on nie tylko chodzi, ale także jeździ samochodem. Brytyjski aktor cierpi w tym swoim nierzeczywistym, serialowym świecie za miliony, ale w jego empatię trudno uwierzyć – jest pozorowana. Zbyt doskonała.
"Wallander" (brytyjski)
Ciekawe, że zachodni twórcy zawsze poprawiają skandynawskie kino w podobny sposób: zostawiają fabułę, obdarzają bohaterów angielskim językiem, a ponowoczesny krajobraz zamieniają w krajobraz baśniowy: wybujały, wyniosły i groźny. Czyżby w ogóle nie interesowały ich opowieści o "rozpadzie państwa opiekuńczego"? Że nie interesują ich obce języki, to jasne.
Każdy detektyw, niezależnie od tego, czy pracuje dla państwa, kościoła czy dla siebie, cierpi. By to dostrzec, nie trzeba zaglądać do ich wnętrza – można czytać w nich jak w otwartej księdze, wszystko jest na wierzchu. Nocne koszmary albo bezsenność. Walące serce i suchość w gardle. Wóda lekarka, mnóstwo przyjaciół papierosów, zmęczona żuchwa od żucia tych podłych pastylek antynikotynowych. Łykane garściami prawdziwe piguły antydepresyjne, kłopoty w łóżku, które bynajmniej nie wynikają z mało zbilansowanej diety, w której brakuje selera, pora, bakłażanów, korzeni pietruszki, sałaty i papryki. Wrzody – kłopoty z brzuchem, które pośrednio wynikają z nie jedzenia selera, pora, bakłażanów, korzeni pietruszki, sałaty i papryki, a jedzenia wyłącznie kebabów, kiełbas, kiełbasek, hot-dogów, czekoladowych batonów i słonych chipsów.
Andrzej Gajewski, bohater "Gliny" Władysława Pasikowskiego, detektyw z wydziału zabójstw, jedno z niewielu udanych dzieci telewizji publicznej, zwykł mawiać: "Zbrodnia brudzi każdego". Może i każdego, ale na pewno nie każdego po równo. Gajewski w serialu utytłany jest jak nikt – codzienne obcowanie ze śmiercią zmieniło go. Jest teraz raną, rozpaczą, jest na drodze, z której nie ma powrotu. Sara Linden, niepozorna blondynka z świetnego serialu "The Killing", "pracująca w zabójcach" też to w sobie ma. To cierpienie. I choć próbuje się od niego oderwać, zmienić miejsce zamieszkania, nawyki, nawet stan cywilny – nic z tego. Nie ucieknie do tego, co zobaczyła, pracując w policji. Patrzy człowiek na nią i od razu wie, że ze ślubu nic nie będzie. Sara zawsze będzie tkwić w kryminalnym bagnie. Tkwić w naszym imieniu, w imieniu społeczeństwa, a może w imię dziwnie pojmowanej przez siebie misji dziejowej. Tak czy inaczej – masakra.
Masakra w nadmiarze staje się jednak śmieszna. Wallander grany przez Kennetha Branagha – "Wallander" pojawił się u nas niedawno na DVD – jest parodią egzystencjalnego cierpienia detektywów. Dziwne. Proza Heninga Mankella jest raczej sucha i lakoniczna. Historie opowiedziane są w trzeciej osobie. Klasyczny narrator kreuje świat przedstawiony, wchodzi do głowy Wallandera. Wie wszystko, ale poprzez tę swoją wiedzę wzmaga w czytelniku dystans, a nie rozedrganie. Mankella oczywiście od czasu do czasu ponosi – gdzieniegdzie, w kolejnych częściach serii zdaje się, że coraz częściej (patrz: "Niespokojny człowiek", pożegnanie z policjantem z Ystad). Pisarz czasami serwuje czytelnikowi sentencje w rodzaju "jest czas życia i czas śmierci", ale trzeba przyznać, że się pilnuje. Fani książek Szweda, w tym sam Slavoj Žižek, podkreślają, że udało mu się połączyć konwencję z życiem, kryminalne historie z historią "długiego i bolesnego rozpadu szwedzkiego państwa opiekuńczego". To właśnie tło jest siłą tych powieści. Wydaje się, że do tego tła – nieefektownego, nieciekawego, uporządkowanego, ale ponurego – idealnie przystaje bohater. To zwykły facet, niespecjalnie przystojny, niespecjalnie brzydki. Ma brzuch i cukrzycę, tylko czasami jest błyskotliwy, często się złości i czepia o wszystko. Może i cierpi za świat, ale wydaje się, że przede wszystkim ma depresję. Żyje w kryształowym pałacu, skandynawskiej szklarni, ale otaczają go brudne szyby, banalna szarość.
"Wallander" (szwedzki)
Równie mało spektakularny jak książki jest szwedzki serial o Kurcie Wallanderze, z Kristerem Henrikssonem w roli głównej. W interpretacji Henrikssona bohater Mankella jest po prostu nudziarzem, niewiele różniącym się od reszty facetów, skrytym człowiekiem Północy, z którego twarzy niewiele można wyczytać. Krajobraz równa do niego: pagórki jak pagórki, lasy jak lasy, Ystad jak każde inne średnie miasto. Wszystko to mamy i u nas. Nie mamy już jednak tego, co zaprezentowali Brytyjczycy we własnej wersji opowieści o Wallanderze. Chyba nikt nie ma. W brytyjskim serialu wszystko jest malownicze i stylowe: melancholijne rezydencje na odludziu, jasne, przestronne komisariaty, nawet chłopskie zagrody. Kamera na każdym kroku śpiewa pieśń o majestacie przyrody. Te krople deszczu, każda jak epifania, ten wiatr o metafizycznej sile, mgła jak prawdziwa tajemnica. Człowiek patrzy na ten spektakl i oczom nie wierzy. Równie trudno mu pojąć to, co robi Kenneth Branagh. Branagh jedzie Hamletem. Oczy bez przerwy w ruchu: raz widać w nich smutek, raz rozgoryczenie, raz zadumę, a wszystko maksymalne: smutek, że świat taki zły, rozgoryczenie, że ludzie nigdy nie będą lepsi niż zwierzęta, zaduma nad zagadnieniem prawdy ontologicznej. Cyrk na kółkach. Jego tak boli, że aż trudno uwierzyć, że w ogóle chodzi, a przecież on nie tylko chodzi, ale także jeździ samochodem. Brytyjski aktor cierpi w tym swoim nierzeczywistym, serialowym świecie za miliony, ale w jego empatię trudno uwierzyć – jest pozorowana. Zbyt doskonała.
"Wallander" (brytyjski)
Ciekawe, że zachodni twórcy zawsze poprawiają skandynawskie kino w podobny sposób: zostawiają fabułę, obdarzają bohaterów angielskim językiem, a ponowoczesny krajobraz zamieniają w krajobraz baśniowy: wybujały, wyniosły i groźny. Czyżby w ogóle nie interesowały ich opowieści o "rozpadzie państwa opiekuńczego"? Że nie interesują ich obce języki, to jasne.
