Co oznacza dla filmowców wybuch wojny? Scenariusze mogą być rozmaite: zmiana zawodu, współpraca z okupantem, przejście do podziemia. Jak w czasie II wojny światowej radzili sobie w Polsce ludzie kina?
Spora część ludzi polskiego kina trafia jesienią 1939 do Lwowa. Pod okupacją sowiecką próbują przeżyć, szukając dorywczych zajęć. Eugeniusz Bodo po ucieczce z Warszawy zostaje konferansjerem i aktorem Teatru Miniatur, który prowadzi inna gwiazda przedwojennego kina i kabaretu – Konrad Tom. Do Lwowa przybywa też Michał Waszyński, niezwykle płodny reżyser, który w latach 30. stworzył kilkadziesiąt filmów – najszybsza produkcja trwała jedynie dwa tygodnie! W 1940 do gwiazd mieszkających we Lwowie po ucieczce z niemieckiej niewoli dołącza Henryk Wars. Doskonały muzyk i kompozytor zakłada we Lwowie big band Tea-Jazz i zatrudnia w nim m.in. Eugeniusza Bodo. Razem ruszają w kolejne trasy koncertowe po ZSRR.
Z biegiem czasu sytuacja staje się coraz trudniejsza. Bodo ma dość sowieckiej rzeczywistości, próbuje wyjechać z ZSRR. Ma jeszcze asa w rękawie – szwajcarski paszport. Zgłasza się z nim do władz, które jednak nie umożliwiają wyjazdu. Aktor zostaje aresztowany przez NKWD. W nieludzkich warunkach w 1943 umiera z głodu i wycieńczenia w łagrze koło Kirowa. Także Waszyński zostaje zesłany na Syberię. Szczęśliwie jednak udaje mu się trafić do armii Andersa. Razem z Tomem i Warsem podąża całym jej szlakiem bojowym z Iranu przez Bliski Wschód i pustynie Afryki aż po Monte Cassino. Powstają wówczas zręby filmu "Wielka droga". To hołd złożony żołnierzom II Korpusu Polskiego, opowieść o wędrówce ze Lwowa przez Syberię aż do Włoch. Wykorzystano w nim dokumentalne zdjęcia z walk o Monte Cassino, a jedną z ról zagrała Irena Anders.
Po wojnie żaden z trójki filmowców nie zdecydował się wrócić do Polski. Waszyński został we Włoszech. Ożenił się z hrabiną Tarantini, która umierając pozostawiła mu spory majątek. Do śmierci w 1965 roku był liczącą się postacią branży filmowej: współpracował z największymi producentami filmowymi w Europie i promował młodych aktorów, m.in. Sophię Loren. Tom i Wars wyjechali do USA. Wars zrobił karierę w Hollywood tworząc muzykę filmową. Zmarł w 1977 roku, Tom znacznie wcześniej - w 1946, obaj w Los Angeles.
To oczywiście tylko niewielki wycinek wojennych losów polskich filmowców. Wielu przez Rumunię i Francję trafiło do Anglii, inni znaleźli się w ZSRR i wrócili do Polski z armią Berlinga, jeszcze inni w ogóle z Polski nie wyjeżdżali. Ale niezależnie gdzie byli wojna ich nie oszczędzała. Z II wojną światową skończył się urok starego polskiego kina. Lata powojenne przyniosły już zupełnie inną jakość. Robotniczo-chłopską.
Spora część ludzi polskiego kina trafia jesienią 1939 do Lwowa. Pod okupacją sowiecką próbują przeżyć, szukając dorywczych zajęć. Eugeniusz Bodo po ucieczce z Warszawy zostaje konferansjerem i aktorem Teatru Miniatur, który prowadzi inna gwiazda przedwojennego kina i kabaretu – Konrad Tom. Do Lwowa przybywa też Michał Waszyński, niezwykle płodny reżyser, który w latach 30. stworzył kilkadziesiąt filmów – najszybsza produkcja trwała jedynie dwa tygodnie! W 1940 do gwiazd mieszkających we Lwowie po ucieczce z niemieckiej niewoli dołącza Henryk Wars. Doskonały muzyk i kompozytor zakłada we Lwowie big band Tea-Jazz i zatrudnia w nim m.in. Eugeniusza Bodo. Razem ruszają w kolejne trasy koncertowe po ZSRR.
Z biegiem czasu sytuacja staje się coraz trudniejsza. Bodo ma dość sowieckiej rzeczywistości, próbuje wyjechać z ZSRR. Ma jeszcze asa w rękawie – szwajcarski paszport. Zgłasza się z nim do władz, które jednak nie umożliwiają wyjazdu. Aktor zostaje aresztowany przez NKWD. W nieludzkich warunkach w 1943 umiera z głodu i wycieńczenia w łagrze koło Kirowa. Także Waszyński zostaje zesłany na Syberię. Szczęśliwie jednak udaje mu się trafić do armii Andersa. Razem z Tomem i Warsem podąża całym jej szlakiem bojowym z Iranu przez Bliski Wschód i pustynie Afryki aż po Monte Cassino. Powstają wówczas zręby filmu "Wielka droga". To hołd złożony żołnierzom II Korpusu Polskiego, opowieść o wędrówce ze Lwowa przez Syberię aż do Włoch. Wykorzystano w nim dokumentalne zdjęcia z walk o Monte Cassino, a jedną z ról zagrała Irena Anders.
Po wojnie żaden z trójki filmowców nie zdecydował się wrócić do Polski. Waszyński został we Włoszech. Ożenił się z hrabiną Tarantini, która umierając pozostawiła mu spory majątek. Do śmierci w 1965 roku był liczącą się postacią branży filmowej: współpracował z największymi producentami filmowymi w Europie i promował młodych aktorów, m.in. Sophię Loren. Tom i Wars wyjechali do USA. Wars zrobił karierę w Hollywood tworząc muzykę filmową. Zmarł w 1977 roku, Tom znacznie wcześniej - w 1946, obaj w Los Angeles.
To oczywiście tylko niewielki wycinek wojennych losów polskich filmowców. Wielu przez Rumunię i Francję trafiło do Anglii, inni znaleźli się w ZSRR i wrócili do Polski z armią Berlinga, jeszcze inni w ogóle z Polski nie wyjeżdżali. Ale niezależnie gdzie byli wojna ich nie oszczędzała. Z II wojną światową skończył się urok starego polskiego kina. Lata powojenne przyniosły już zupełnie inną jakość. Robotniczo-chłopską.
Dawid Rosół
Wolontariusz NAC
Wolontariusz NAC
Pobierz aplikację Filmwebu!
Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
