Retrospektywa Manoela De Oliveiry na ARTE.tv w 10. rocznicę śmierci reżysera
Informacja nadesłana 01-04-2025 15:06
źródło: Getty Images
autor: Leonardo Cendamo
autor: Leonardo Cendamo
Na 2 kwietnia przypada 10. rocznica śmierci jednego z najważniejszych reżyserów portugalskich, laureata Złotego Niedźwiedzia - Manoela de Oliveiry. Jego twórczość cechują malarskie kadry, niespieszny rytm, poetycka wrażliwość i głębokie przywiązanie do europejskiej kultury. Wybór filmów mistrza jest teraz dostępny w ramach retrospektywy przygotowanej przez bezpłatną platformę streamingową ARTE.tv. Polscy widzowie mogą zanurzyć się w filmowym świecie de Oliveiry dzięki czterem pełnometrażowym obrazom z udziałem gwiazd światowego formatu – Catherine Deneuve, Johna Malkovicha, Chiary Mastroianni i Michela Piccolego. Zestawianie to doskonale uzupełnia dokument przybliżający drogę twórczą artysty, który od montażu na stole bilardowym, doszedł do międzynarodowej sławy i prestiżowych nagród na najważniejszych światowych festiwalach.
Wśród czterech filmów fabularnych w retrospektywie na szczególną uwagę zasługuje "List" (1999), uhonorowany Nagrodą Jury na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1999 roku. Ta współczesna adaptacja XVII-wiecznej francuskiej powieści "Księżna de Clèves" przedstawia historię pięknej Catherine de Chartres (Chiara Mastroianni), która poślubia kochającego ją lekarza, sama jednak zakochuje się w portugalskim piosenkarzu. De Oliveira z niezwykłą wrażliwością portretuje emocjonalny trójkąt, w którym ceną za dochowanie wierności mężowi staje się cierpienie wszystkich zaangażowanych osób. Odnajdziemy tu również polski akcent – na podstawie tej samej powieści Andrzej Żuławski zrealizował "Wierność" z Sophie Marceau w roli głównej. Oba dzieła, mimo różnic stylistycznych, podejmują uniwersalne tematy miłości, obowiązku i wewnętrznego rozdarcia.
Równie interesującym tytułem jest obraz "Ruchome słowa" (2003) z Johnem Malkovichem w jednej z głównych ról. Film zabiera widzów w podróż po Morzu Śródziemnym śladami cywilizacji, które ukształtowały europejską tożsamość. Rosa Maria, wykładowczyni historii na uniwersytecie w Lizbonie, wyrusza wraz z siedmioletnią córką w rejs do Mumbaju, gdzie pracuje jej mąż. Statek zawija po drodze do portów w Marsylii, Neapolu, Atenach, Stambule i Kairze. Podczas podróży poznaje kapitana statku (John Malkovich) i jego przyjaciółki, wśród których znajdują się Catherine Deneuve i Stefania Sandrelli. De Oliveira tworzy wielopoziomowy dialog kulturowy, który zostaje dramatycznie przerwany podczas wizyty w Adenie, zmieniającej los matki i córki. Film w charakterystyczny dla reżysera sposób łączy refleksję historyczną z intymnym portretem bohaterów.
Retrospektywę uzupełniają dwa inne filmy fabularne – "Wracam do domu" (2001), gdzie Michel Piccoli wciela się w rolę aktora teatralnego mierzącego się ze stratą rodziny i opieką nad osieroconym wnukiem oraz "Przyjęcie" (1996), kameralna opowieść o dwóch parach, których relacje komplikują się podczas wystawnego garden party na Azorach. W obu produkcjach de Oliveira konsekwentnie rozwija swój charakterystyczny styl, łącząc dbałość o formę z pogłębioną analizą ludzkiej psychiki oraz złożonych relacji między swoimi bohaterami.
Pięć filmów dostępnych na platformie ARTE.tv do 1 września 2025 roku stanowi spójną panoramę późnej twórczości portugalskiego mistrza, który mimo podeszłego wieku tworzył dzieła pełne świeżości i intelektualnej głębi.
Dokument "Manoel de Oliveira- filmowy architekt" w reżyserii Virginie Apiou stanowi klucz do zrozumienia fenomenu portugalskiego twórcy. Ten 28-minutowy portret przybliża postać reżysera, który przez wielu uznawany był za najstarszego aktywnego filmowca świata. Oliveira, urodzony w 1908 roku, rozpoczynał swoją karierę w niezwykłych okolicznościach – pierwsze filmy, z braku profesjonalnego sprzętu, montował na stole bilardowym. Jego debiut "Douro, Faina Fluvial" zyskał uznanie Luigiego Pirandello, jednak droga do szerszej sławy była długa i wyboista. Przełom nastąpił dopiero w 1979 roku, gdy paryski przegląd jego twórczości zwrócił uwagę środowiska filmowego na prekursorski charakter jego dzieł. Od tego momentu kariera de Oliveiry nabrała rozpędu, przynosząc mu prestiżowe nagrody, w tym dwukrotnie Złotego Lwa w Wenecji za całokształt twórczości (w 1985 i w 2004 roku) oraz wyróżnienie Europejskiej Akademii Filmowej za "Podróż do początku świata" (1997). Film Apiou pokazuje, jak De Oliveira konsekwentnie rozwijał swój charakterystyczny styl, łącząc mocne przywiązanie do historii Portugalii z uniwersalnymi tematami egzystencjalnymi. Dokument odsłania również mniej znane fakty z biografii reżysera – przed całkowitym poświęceniem się kinu odnosił sukcesy jako kierowca rajdowy w Portugalii, Hiszpanii i Brazylii, a także wystąpił jako aktor w pierwszym portugalskim pełnometrażowym filmie dźwiękowym "A Canção de Lisboa".
Wśród czterech filmów fabularnych w retrospektywie na szczególną uwagę zasługuje "List" (1999), uhonorowany Nagrodą Jury na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1999 roku. Ta współczesna adaptacja XVII-wiecznej francuskiej powieści "Księżna de Clèves" przedstawia historię pięknej Catherine de Chartres (Chiara Mastroianni), która poślubia kochającego ją lekarza, sama jednak zakochuje się w portugalskim piosenkarzu. De Oliveira z niezwykłą wrażliwością portretuje emocjonalny trójkąt, w którym ceną za dochowanie wierności mężowi staje się cierpienie wszystkich zaangażowanych osób. Odnajdziemy tu również polski akcent – na podstawie tej samej powieści Andrzej Żuławski zrealizował "Wierność" z Sophie Marceau w roli głównej. Oba dzieła, mimo różnic stylistycznych, podejmują uniwersalne tematy miłości, obowiązku i wewnętrznego rozdarcia.
Równie interesującym tytułem jest obraz "Ruchome słowa" (2003) z Johnem Malkovichem w jednej z głównych ról. Film zabiera widzów w podróż po Morzu Śródziemnym śladami cywilizacji, które ukształtowały europejską tożsamość. Rosa Maria, wykładowczyni historii na uniwersytecie w Lizbonie, wyrusza wraz z siedmioletnią córką w rejs do Mumbaju, gdzie pracuje jej mąż. Statek zawija po drodze do portów w Marsylii, Neapolu, Atenach, Stambule i Kairze. Podczas podróży poznaje kapitana statku (John Malkovich) i jego przyjaciółki, wśród których znajdują się Catherine Deneuve i Stefania Sandrelli. De Oliveira tworzy wielopoziomowy dialog kulturowy, który zostaje dramatycznie przerwany podczas wizyty w Adenie, zmieniającej los matki i córki. Film w charakterystyczny dla reżysera sposób łączy refleksję historyczną z intymnym portretem bohaterów.
Retrospektywę uzupełniają dwa inne filmy fabularne – "Wracam do domu" (2001), gdzie Michel Piccoli wciela się w rolę aktora teatralnego mierzącego się ze stratą rodziny i opieką nad osieroconym wnukiem oraz "Przyjęcie" (1996), kameralna opowieść o dwóch parach, których relacje komplikują się podczas wystawnego garden party na Azorach. W obu produkcjach de Oliveira konsekwentnie rozwija swój charakterystyczny styl, łącząc dbałość o formę z pogłębioną analizą ludzkiej psychiki oraz złożonych relacji między swoimi bohaterami.
Pięć filmów dostępnych na platformie ARTE.tv do 1 września 2025 roku stanowi spójną panoramę późnej twórczości portugalskiego mistrza, który mimo podeszłego wieku tworzył dzieła pełne świeżości i intelektualnej głębi.
Dokument "Manoel de Oliveira- filmowy architekt" w reżyserii Virginie Apiou stanowi klucz do zrozumienia fenomenu portugalskiego twórcy. Ten 28-minutowy portret przybliża postać reżysera, który przez wielu uznawany był za najstarszego aktywnego filmowca świata. Oliveira, urodzony w 1908 roku, rozpoczynał swoją karierę w niezwykłych okolicznościach – pierwsze filmy, z braku profesjonalnego sprzętu, montował na stole bilardowym. Jego debiut "Douro, Faina Fluvial" zyskał uznanie Luigiego Pirandello, jednak droga do szerszej sławy była długa i wyboista. Przełom nastąpił dopiero w 1979 roku, gdy paryski przegląd jego twórczości zwrócił uwagę środowiska filmowego na prekursorski charakter jego dzieł. Od tego momentu kariera de Oliveiry nabrała rozpędu, przynosząc mu prestiżowe nagrody, w tym dwukrotnie Złotego Lwa w Wenecji za całokształt twórczości (w 1985 i w 2004 roku) oraz wyróżnienie Europejskiej Akademii Filmowej za "Podróż do początku świata" (1997). Film Apiou pokazuje, jak De Oliveira konsekwentnie rozwijał swój charakterystyczny styl, łącząc mocne przywiązanie do historii Portugalii z uniwersalnymi tematami egzystencjalnymi. Dokument odsłania również mniej znane fakty z biografii reżysera – przed całkowitym poświęceniem się kinu odnosił sukcesy jako kierowca rajdowy w Portugalii, Hiszpanii i Brazylii, a także wystąpił jako aktor w pierwszym portugalskim pełnometrażowym filmie dźwiękowym "A Canção de Lisboa".