Recenzja filmu

Władca Pierścieni: Powrót króla (2003)

Powrót Króla to film, który przekracza granice kina rozrywkowego i wkracza na terytorium mitu. To dzieło ostateczne, pełne majestatu, emocji i katharsis, które domyka jedną z najpiękniejszych opowieści, jakie kiedykolwiek opowiedziano. Peter Jackson stworzył nie tylko trzeci rozdział historii, ale jej kulminację – monumentalne zwieńczenie podróży, która zaczęła się w spokojnym Shire, a kończy u bram Mordoru. Choć to właśnie jego reżyserska wizja ożywia świat Tolkiena, nie sposób nie wspomnieć, że to geniusz pisarza nadał tej historii duszę. Bez Tolkiena, bez jego zrozumienia natury człowieka, dobra i zła, bez jego języka i moralnej głębi, to arcydzieło nie mogłoby istnieć. Jackson oddał mu hołd w sposób, który przekroczył wszelkie oczekiwania – tworząc film wierny duchowi literatury, ale jednocześnie wybitnie filmowy.

W Powrocie Króla wszystko, co wcześniej zaledwie się tliło, teraz płonie pełnym ogniem. Widz czuje ciężar podróży, znużenie bohaterów, ich desperację i nadzieję. To opowieść o końcu – ale też o tym, co po nim przychodzi. Jackson nie pokazuje już świata w ruchu, lecz świat na granicy rozpadu. Świat, w którym każdy wybór ma znaczenie, a każde słowo może być ostatnim. Właśnie dlatego film jest tak przejmujący – bo czuje się w nim koniec pewnej ery, i to zarówno w świecie przedstawionym, jak i w historii kina.

Frodo, Sam i Gollum tworzą emocjonalne centrum filmu. Ich podróż to nie tylko marsz ku zniszczeniu Pierścienia, ale przede wszystkim w głąb człowieka – w jego słabość, lojalność, współczucie i pokusę. Frodo, coraz bardziej wyczerpany ciężarem, staje się cieniem samego siebie, a mimo to idzie dalej. Sam jest jego przeciwieństwem – to prosty człowiek, który nie ma nic, a daje wszystko. To on niesie nadzieję, kiedy Frodo już dawno przestał wierzyć. I właśnie w tej relacji kryje się największa siła filmu. Nie w potędze czarów, nie w bitewnych sekwencjach, ale w jednym zdaniu: „Nie mogę za ciebie nieść Pierścienia, ale mogę nieść ciebie”.

Z kolei Gollum, tragiczna figura uzależnienia i rozdarcia, jest jednym z najdoskonalszych portretów wewnętrznej walki, jakie zobaczyliśmy na ekranie. Jego relacja z Frodem to nie tylko gra o przetrwanie, ale odbicie tego, co dzieje się w sercu każdego z nas – starcia światła i cienia. Jackson pokazuje go z czułością i współczuciem, nie jako potwora, lecz jako istotę, która kiedyś była człowiekiem. To ten element czyni Powrót Króla filmem tak głęboko humanistycznym: nawet w świecie pełnym wojen, smoków i królów, wszystko sprowadza się do człowieka.


Jednak to nie tylko historia hobbita. To również opowieść o królu, który przez całą trylogię uczy się, czym naprawdę jest władza. Aragorn dojrzewa do swojego przeznaczenia – nie jako wojownik, lecz jako przywódca. Jego koronacja to nie triumf, ale spełnienie obowiązku. W tym momencie widać, że Władca Pierścieni to film o ludziach, którzy nie chcieli być bohaterami, ale którymi musieli się stać. To samo dotyczy się Éowiny, Théodena, czy nawet Merry’ego i Pippina, którzy przestają być tłem i stają się częścią legendy.

Nie sposób pominąć również roli Gandalfa, który w Powrocie Króla, który pozostaje jednym z filarów opowieści – nie obserwuje, lecz działa, podejmuje decyzje i prowadzi innych przez ciemność. Jego rozmowa z Pippinem o śmierci i nadziei to jedno z najpiękniejszych zdań, jakie padły w kinie fantasy – prostota, która niesie ukojenie i sens: „Śmierć? Nie, to nie koniec. To tylko kolejna ścieżka, którą wszyscy musimy podążyć.” W tej scenie Jackson dotyka duchowości Tolkiena w sposób czysty, bez patosu – pokazując, że w każdej ciemności jest światło.

Technicznie Powrót Króla to triumf sztuki filmowej. Monumentalne sceny bitewne, perfekcyjny montaż, nienaganne tempo, wspaniała muzyka Howarda Shore’a, która osiąga tu swoje apogeum. Motywy muzyczne znane z wcześniejszych części powracają, przeplatając się i dojrzewając wraz z bohaterami. Kiedy słyszymy powracający temat Shire’u, wiemy, że to nie jest już ta sama melodia – brzmi dojrzalej, smutniej, pełniej. Tak jak bohaterowie, tak i muzyka przeszła swoją drogę.
Jackson mistrzowsko posługuje się też ciszą. W momentach, gdy bitwy cichną, a kamera zatrzymuje się na poszczególnych – film staje się intymny, niemal duchowy. W tej ciszy zawiera się wszystko, co Władca Pierścieni chce powiedzieć o człowieku. Że nawet w największym hałasie świata, to nasze serce jest prawdziwym polem bitwy.


Niektórzy zarzucają filmowi zbyt długie zakończenie, nawet mimo tego, że i tak jest skrócone w porównaniu z książką – a jednak to właśnie ono stanowi jego największą siłę. Po tak długiej podróży nie można po prostu „wyłączyć ekranu”. Pożegnanie w Szarej Przystani to coś więcej niż koniec historii – to symbol rozstania z własnym dzieciństwem, z niewinnością, z przyjaciółmi, którzy pomogli nam przetrwać. Kiedy Frodo mówi, że nie wszyscy mogą wrócić, rozumiemy, że ta podróż zostawiła w nim ślad nie do zatarcia. Tak jak i w nas.

Drużyna Pierścienia, Dwie Wieże i Powrót Króla tworzą razem coś więcej niż trylogię. To cykl o ludzkiej kondycji, opowieść o walce dobra ze złem, nie w wymiarze kosmicznym, ale wewnętrznym. Tolkien i Jackson na prawdę stworzyli coś pięknego.


Powiedziałbym, że to najwspanialsza fikcyjna opowieść o przyjaźni, braterstwie, odwadze, bezwarunkowej miłości i poświęceniu, jaką kiedykolwiek opowiedziano. Była dla mnie ukojeniem, miejscem, do którego mogłem uciec, gdy świat zdawał się zbyt ciężki. Pokazała mi, że wyrażanie miłości do przyjaciół jest w porządku. Pokazała mi, że prawdziwa męskość tkwi zarówno w odwadze, jak i delikatności. Pokazała mi, że nawet najmniejszy z nas ma w sobie moc, by zmienić los świata. Pokazała wreszcie, że dobro naprawdę potrafi zwyciężyć zło.
W Władcy Pierścieni każdy znajduje coś dla siebie – dla jednych to historia o heroizmie, dla innych o wierze, dla jeszcze innych o tym, że każdy z nas niesie w sobie swój Pierścień. To opowieść o tym, że nawet jeśli świat staje się ciemny, wystarczy, że jeden mały hobbit powie „idę dalej”. Bo to, co wielkie, zaczyna się od małych kroków.


Kiedy więc Frodo odpływa w stronę zachodzącego słońca, odchodzi z nim coś więcej niż bohater – odchodzi epoka kina, w którym wiarę w dobro można było wyrazić bez ironii, bez cynizmu. Władca Pierścieni pozostaje nie tylko arcydziełem filmowym, ale także duchowym doświadczeniem, które uczy, że nawet najmniejszy z nas może odmienić bieg przyszłości.