Felieton
Testament twardzieli
Filmweb / / 09-05-2012 11:57
Choć powracający na ekrany twardziele sprzed lat sprawiają wrażenie owadów uwięzionych w bursztynie, publiczność wciąż chce ich oglądać. Nostalgia widzów podarowała im drugą młodość. Wraz z nimi pojawiło się kino akcji w wydaniu retro.
Moje dzieciństwo jest tuż za rogiem. Ma szerokie barki albo zapadłą klatę, twarz naszprycowaną botoksem albo pooraną zmarszczkami, ciało jeszcze umięśnione albo już napuchnięte. "Niezniszczalni" zaprowadzili porządek w kinach, Arnold Schwarzenegger wybiera się w okolice Rio Grande, by objąć posadę szeryfa w przygranicznym miasteczku, Mel Gibson powraca jako gringo, którego nie sposób dorwać, a Bruce Willis wyczekuje "Dobrego dnia na szklaną pułapkę" (zgodnie z kultowym, polskim tłumaczeniem: "Good Day To Die Hard"). Niesie ich wszystkich fala nostalgii, ale pamiętajmy, że w Hollywood wiatr często zmienia kierunek. Twardziele z odzysku już raz podzielili los kaset wideo, polaroidów i konsol Segi. Kasety wideo, polaroidy i konsole Segi też siedziały sobie wygodnie i myślały: spoko, spoko, przecież nic nam nie grozi.
Jeszcze dekadę temu, zanim bohater kina akcji zyskał twarz Daniela Craiga (przeciwnicy jego Bonda śmieją się, że w czasach Seana Connery'ego dostałby najwyżej rolę podrzędnego rzezimieszka) i Matta Damona, powrót do łask wielomilionowej publiczności pewnie byłby dla weteranów łatwiejszy. Zaimpregnowani przez sentyment całego pokolenia widzów, mogliby spróbować sił w nowych konwencjach i aktywnie współtworzyć nowy model kina akcji. Ponadto, zaspokoiliby pragnienie artystycznego rozwoju, co w czasach ich świetności nie było takie proste (vis comica Stallone'a, tak świetnie rozpoznane przez Andrieja Konczałowskiego w "Tango i Cash" oraz przez Johna Landisa w "Oscarze" nigdy chyba nie zostało docenione, podobnie zresztą jak jego talent dramatyczny, wykorzystany przez Jamesa Mangolda w świetnym "Copland"). Dziś jednak taki powrót wydaje się drogą przez mękę. Rzeczony Stallone przekonał się o tym najlepiej. Jego "Rocky Balboa", nakręcony, przepraszam za wyrażenie, z potrzeby serca, apelował do tych, którzy dorastali razem z bohaterem. Pozbawiona krzty romantyzmu próba adaptacji do nowych warunków rynkowych, czyli "John Rambo", była już cyniczną kalkulacją (choć cała seria miała kategorię R, ultrabrutalna estetyka zamieniła ostatnią odsłonę przygód Rambo w karykaturę cyklu). Najsprawiedliwszym sędzią okazał się w tym przypadku box-office.
Superbohaterowie nowej ery rodzą się w świecie ukształtowanym przez bezprecedensowe akty terroru. Powracający na ekran twardziele o twarzach dawnych gwiazd są zamknięci popkulturowym gabinecie luster. Ci pierwsi stają do walki z korporacjami, bankami i przestępczym kapitałem rozłożonym na milion anonimowych twarzy. Ci drudzy sprawiają wrażenie owadów uwięzionych w bursztynie - ich krucjata odbywa się w przestrzeni wyabstrahowanej z aktualnych geopolitycznych realiów i ozdobionej ikonografią wyeksploatowanych konwencji. Wymierzona jest przeciw złu, któremu możemy się dobrze przyjrzeć - watażkom, sięgającym po władzę nad światem z karabinem w dłoni, nieśmiertelnym narkotykowym kartelom, porywaczom w wełnianych kominiarkach, siepaczom tej czy innej junty. Publiczność, która zażądała deheroizacji, ujawnienia "ludzkiej" strony każdego orędownika sprawiedliwości i quasi-realizmu jako dominującej poetyki, jest oczywiście w stanie przymknąć na to oko. Nie bez przyczyny nostalgia to jeden z najsilniejszych żywiołów, władających kinowym doświadczeniem.
Sukces "Niezniszczalnych" jest bodaj najlepszym dowodem na ową "kontrolowaną elastyczność" współczesnego widza. Pokazuje również miejsce, w którym tenże widz umieszcza zapomnianych herosów. To półka z pastiszem, z parodią, ze wszystkim, co pół serio i dla żartu. Największa siła utworu jest równocześnie jego największą słabością - rozpisanie tej historii na kilkanaście legendarnych głosów odwraca uwagę od faktu, że jeszcze parę lat temu każdy z nich byłby sednem opowieści. Dziś o takie "sedno" trudno i choć poszukiwania spadkobierców rzeczonej tradycji trwają, wydają się skazane na porażkę. Kłóciłbym się o to, czy Vin Diesel i Dwayne „The Rock” Johnson rzeczywiście mają mniej charyzmy niż Stallone i Schwarzenegger za swoich młodych lat (ten ostatni w filmie "Witajcie w dżungli" mianował zresztą Skałę swoim następcą). Jak na dłoni widać natomiast, że publiczność znacznie zawęziła przestrzeń życiową muskularnych herosów. Zepchnęła ich z piedestału i wyznaczyła im zupełnie inną rolę.
Ostatni będą śmiać się ci, którzy śmiać się w ogóle potrafią. Jak Willis i Gibson, którzy już na początku swojej kariery potrafili puścić "oczko" widzowi przed każdym ciosem i przed każdą zmianą magazynka. Zarówno w "Szklanej pułapce 4.0", jak i w "Dorwać gringo" ratuje ich nie tyle czystość konwencji, co ponadczasowe emploi faceta, który nie traktuje serio ani siebie, ani swoich przeciwników. Który, choć zgryźliwy i sarkastyczny, bez gadania robi to, co do niego należy. Dla którego imperatyw prania po mordach ludzi nieprawych jest ważniejszy niż miłość, rodzina, a nawet Boże Narodzenie. I który szczerze wierzy w to, że prawy sierpowy rozwiąże większość problemów tego świata.
Moje dzieciństwo jest tuż za rogiem. Ma szerokie barki albo zapadłą klatę, twarz naszprycowaną botoksem albo pooraną zmarszczkami, ciało jeszcze umięśnione albo już napuchnięte. "Niezniszczalni" zaprowadzili porządek w kinach, Arnold Schwarzenegger wybiera się w okolice Rio Grande, by objąć posadę szeryfa w przygranicznym miasteczku, Mel Gibson powraca jako gringo, którego nie sposób dorwać, a Bruce Willis wyczekuje "Dobrego dnia na szklaną pułapkę" (zgodnie z kultowym, polskim tłumaczeniem: "Good Day To Die Hard"). Niesie ich wszystkich fala nostalgii, ale pamiętajmy, że w Hollywood wiatr często zmienia kierunek. Twardziele z odzysku już raz podzielili los kaset wideo, polaroidów i konsol Segi. Kasety wideo, polaroidy i konsole Segi też siedziały sobie wygodnie i myślały: spoko, spoko, przecież nic nam nie grozi.
Jeszcze dekadę temu, zanim bohater kina akcji zyskał twarz Daniela Craiga (przeciwnicy jego Bonda śmieją się, że w czasach Seana Connery'ego dostałby najwyżej rolę podrzędnego rzezimieszka) i Matta Damona, powrót do łask wielomilionowej publiczności pewnie byłby dla weteranów łatwiejszy. Zaimpregnowani przez sentyment całego pokolenia widzów, mogliby spróbować sił w nowych konwencjach i aktywnie współtworzyć nowy model kina akcji. Ponadto, zaspokoiliby pragnienie artystycznego rozwoju, co w czasach ich świetności nie było takie proste (vis comica Stallone'a, tak świetnie rozpoznane przez Andrieja Konczałowskiego w "Tango i Cash" oraz przez Johna Landisa w "Oscarze" nigdy chyba nie zostało docenione, podobnie zresztą jak jego talent dramatyczny, wykorzystany przez Jamesa Mangolda w świetnym "Copland"). Dziś jednak taki powrót wydaje się drogą przez mękę. Rzeczony Stallone przekonał się o tym najlepiej. Jego "Rocky Balboa", nakręcony, przepraszam za wyrażenie, z potrzeby serca, apelował do tych, którzy dorastali razem z bohaterem. Pozbawiona krzty romantyzmu próba adaptacji do nowych warunków rynkowych, czyli "John Rambo", była już cyniczną kalkulacją (choć cała seria miała kategorię R, ultrabrutalna estetyka zamieniła ostatnią odsłonę przygód Rambo w karykaturę cyklu). Najsprawiedliwszym sędzią okazał się w tym przypadku box-office.
Superbohaterowie nowej ery rodzą się w świecie ukształtowanym przez bezprecedensowe akty terroru. Powracający na ekran twardziele o twarzach dawnych gwiazd są zamknięci popkulturowym gabinecie luster. Ci pierwsi stają do walki z korporacjami, bankami i przestępczym kapitałem rozłożonym na milion anonimowych twarzy. Ci drudzy sprawiają wrażenie owadów uwięzionych w bursztynie - ich krucjata odbywa się w przestrzeni wyabstrahowanej z aktualnych geopolitycznych realiów i ozdobionej ikonografią wyeksploatowanych konwencji. Wymierzona jest przeciw złu, któremu możemy się dobrze przyjrzeć - watażkom, sięgającym po władzę nad światem z karabinem w dłoni, nieśmiertelnym narkotykowym kartelom, porywaczom w wełnianych kominiarkach, siepaczom tej czy innej junty. Publiczność, która zażądała deheroizacji, ujawnienia "ludzkiej" strony każdego orędownika sprawiedliwości i quasi-realizmu jako dominującej poetyki, jest oczywiście w stanie przymknąć na to oko. Nie bez przyczyny nostalgia to jeden z najsilniejszych żywiołów, władających kinowym doświadczeniem.
Sukces "Niezniszczalnych" jest bodaj najlepszym dowodem na ową "kontrolowaną elastyczność" współczesnego widza. Pokazuje również miejsce, w którym tenże widz umieszcza zapomnianych herosów. To półka z pastiszem, z parodią, ze wszystkim, co pół serio i dla żartu. Największa siła utworu jest równocześnie jego największą słabością - rozpisanie tej historii na kilkanaście legendarnych głosów odwraca uwagę od faktu, że jeszcze parę lat temu każdy z nich byłby sednem opowieści. Dziś o takie "sedno" trudno i choć poszukiwania spadkobierców rzeczonej tradycji trwają, wydają się skazane na porażkę. Kłóciłbym się o to, czy Vin Diesel i Dwayne „The Rock” Johnson rzeczywiście mają mniej charyzmy niż Stallone i Schwarzenegger za swoich młodych lat (ten ostatni w filmie "Witajcie w dżungli" mianował zresztą Skałę swoim następcą). Jak na dłoni widać natomiast, że publiczność znacznie zawęziła przestrzeń życiową muskularnych herosów. Zepchnęła ich z piedestału i wyznaczyła im zupełnie inną rolę.
Ostatni będą śmiać się ci, którzy śmiać się w ogóle potrafią. Jak Willis i Gibson, którzy już na początku swojej kariery potrafili puścić "oczko" widzowi przed każdym ciosem i przed każdą zmianą magazynka. Zarówno w "Szklanej pułapce 4.0", jak i w "Dorwać gringo" ratuje ich nie tyle czystość konwencji, co ponadczasowe emploi faceta, który nie traktuje serio ani siebie, ani swoich przeciwników. Który, choć zgryźliwy i sarkastyczny, bez gadania robi to, co do niego należy. Dla którego imperatyw prania po mordach ludzi nieprawych jest ważniejszy niż miłość, rodzina, a nawet Boże Narodzenie. I który szczerze wierzy w to, że prawy sierpowy rozwiąże większość problemów tego świata.