Oglądając jej filmy trudno uwierzyć, że kino na tak długi czas zapomniało o jednej z najbardziej utalentowanych artystek ostatnich dekad. A jednak: Elaine May dopiero w ostatnich kilku latach zyskuje na rozpoznawalności, przyćmiona przez swoich kolegów z branży: od zawodowego partnera Mike’a Nicholsa po Francisa Forda Coppolę czy Martina Scorsesego. W ramach Timeless Film Festival Warsaw odwracamy bieg rzeczy i prezentujemy May w całej jej okazałości: jako reżyserkę, szarą eminencję amerykańskiego scenariopisarstwa, znakomitą stand-uperkę, aktorkę i komiczkę. A jednak "Panna May nie istnieje" (co dobitnie wyraża jej bio na okładce albumu komediowego "Improvisations to Music"):
próżno szukać jej w napisach "Tootsie", choć odpicowała postać Billa Murraya. Nie ma jej wśród monografii najważniejszych reżyserów amerykańskich ery Nowego Hollywood; rzadko pojawia się w wydawnictwach poświęconych kobietom-reżyserkom. Honorowy Oscar, przyznany jej w 2022 roku, niespecjalnie odbił się echem – pisze kuratorka retrospektywy, Patrycja Mucha.
May, która wkrótce skończy 92 lata, zaczynała od improwizowanej komedii, co zaowocowało małą rewolucją: wspólnie z
Mike’em Nicholsem odmienili oblicze scenicznego żartu, wykorzystując swoje nietuzinkowe osobowości, żydowski humor i inteligencję. Jednak oryginalne żarty przechwycone przez przemysł rozrywkowy straciły dla artystki powab – zaczęły męczyć swoją powtarzalnością. Drogi
May i
Nicholsa rozeszły się dokładnie w momencie, gdy klasyczne Hollywood powoli odchodziło w niepamięć. Właśnie wtedy rozpoczęły się kariery reżyserskie obojga utalentowanych komików.
May zrealizowała swój pierwszy film na zlecenie wytwórni Paramount: "
Bogata, wolna, samotna" to nie tylko film w jej reżyserii, ale także ze scenariuszem jej autorstwa i z nią samą w roli głównej. W duecie z
Walterem Matthau stworzyła komedię romantyczną na nowe czasy – z makabrycznym wątkiem w tle. Dla
May komedia to coś więcej niż słowne przekomarzanki – to cały świat, w którym zabawne może być wszystko (od nocnej bielizny po bogatego wujka z wąsem).
"
Kid złamane serce" to perła w filmografii reżyserki. W śmiały sposób eksplorujący nowoczesną żydowską tożsamość film jest satyrą na niezachwiane amerykańskie (czyli białe) wartości i klasowy charakter pozornie wyemancypowanego społeczeństwa.
Charles Grodin mistrzowsko odgrywa rolę świeżo upieczonego męża, który zostawia swoją żydowską żonę (
Jeannie Berlin, nominowana za tę rolę do Oscara córka
May) dla waspówy (
Cybill Shepherd u szczytu kariery). Ten rzadko prezentowany film to Święty Graal kinomanów, niedostępny na nośnikach cyfrowych – wisienka na torcie tej retrospektywy.
"
Mikey i Nicky" odchodzi od komediowego tonu (choć nie jest go zupełnie pozbawiony): to miks filmu kumpelskiego i gangsterskiego, w którym rozkwitają talenty jego aktorów:
Petera Falka i
Johna Cassavetesa. Kręcony nocami na ulicach Filadelfii jest balladą o męskiej przyjaźni: przenikliwą, błyskotliwą i okrutną. Twórczy ferment na planie doprowadził jednak do przeciążenia:
May nie nakręciła żadnego filmu przez kolejną dekadę.
Do reżyserii wróciła przy okazji "
Ishtar": wysokobudżetowego filmu, którego swobodnej, rozciągniętej w czasie realizacji nie mogli wybaczyć
May ani producenci, ani krytycy. Po niemal czterech dekadach od premiery, "
Ishtar" – kolejny film kumpelski, tym razem z
Warrenem Beattym i
Dustinem Hoffmanem jako mało utalentowanymi muzykami w środku kolonialnej intrygi – wraca wreszcie do łask. Oglądany po latach, tętni pomysłami, komediową werwą i przebłyskami geniuszu.
W ramach Timeless Film Festival Warsaw pokażemy wszystkie filmy w reżyserii Elaine May: - "
Bogata, wolna, samotna" ("A New Leaf", USA 1971)
- "
Kid złamane serce" ("The Heartbreak Kid", USA 1972)
- "
Mikey i Nicky" ("Mikey and Nicky", USA 1976)
- "
Ishtar" (USA 1987)
- "Amerykańscy mistrzowie: Mike Nichols" ("Mike Nichols: American Masters", USA 2016)
W programie znalazły się także unikalny dokument "Nichols & May: W duecie" ("Nichols and May: Take Two", reż.
Phillip Schopper, USA 1996) poświęcony komediowym początkom karier tytułowej pary oraz "
Tootsie"
Sydneya Pollacka (USA 1982) – dowód na to, że talent
May czasem przedostawał się do innych znakomitych filmów.
Elaine May została trzecią reżyserką (po
Dorothy Arzner i
Idzie Lupino) przyjętą do Gildii Reżyserów Amerykańskich. W czasie feministycznego fermentu lat 70. pozostawała jedyną amerykańską reżyserką regularnie pracującą w Hollywood. Dwukrotnie nominowana do Oscara – za scenariusze do "
Niebiosa mogą poczekać" ("Heaven Can Wait", reż.
Warren Beatty,
Buck Henry, USA 1978) i "
Barwy kampanii" ("Primary Colors", reż.
Mike Nichols, USA 1998) – w 2022 odebrała honorową statuetkę z rąk
Billa Murraya (którego rolę w "
Tootsie" solidnie podrasowała), a w tym roku wydana zostanie biografia filmowczyni pióra Carrie Courogen. Jej tytuł to, rzecz jasna, "Miss May Does Not Exist".
Patrycja Mucha, kuratorka retrospektywy
—---------------------------------------------------------------------------------------
Timeless Film Festival Warsaw (8 – 15 kwietnia 2024) Najlepsze historie są ponadczasowe – to hasło nowego (choć sięgającego w przeszłość) festiwalu na mapie Warszawy. Timeless Film Festival Warsaw to święto klasyki filmowej. Klasyka to jednak nie tylko historia arcydzieł. Festiwal będzie prezentował kanon i poddawał go w wątpliwość, pokazywał prestiżowe dzieła i znajdował miejsce dla mniej znanych w Polsce filmów, łączył kino polskie ze światowym.
Na festiwalu zaplanowanych jest ok. 110 pełnometrażowych i kilkadziesiąt krótkometrażowych filmów pokazywanych w kinach Muranów, Atlantic, Iluzjon, w Muzeum Warszawy i w plenerach. Będą także pokazy dla najmłodszych, projekcje archiwaliów o Warszawie, pokazy dla szkół i seniorów, spotkania z polskimi i zagranicznymi twórcami, a także warsztaty z udziałem kompozytorów muzyki filmowej oraz wystawa.
Warszawski festiwal to nie tylko pokazy filmowe, lecz także wydarzenia z udziałem muzyków, którzy wykonają własne kompozycje, często do filmów, które same i sami wybrali To unikalne koncerty filmowe, będące efektem współpracy z artystami i artystkami takimi jak Wim Mertens, Paweł Mykietyn, Stefan Wesołowski, Eiko Ishibashi, Ellen Arkbro, Dobrawa Czocher, Jozef Van Wissem czy zespoły Małe Instrumenty i XYLOS. Twórcy na nowo zinterpretują tak legendarne dzieła jak "
Męczeństwo Joanny d’Arc", "
Upadek domu Usherów" czy krótkie metraże
Bustera Keatona. W Teatrze Wielkim – Operze Narodowej odbędą się pokazy filmu "
Amadeusz" z Orkiestrą i Chórem na żywo.
Koncerty filmowe – program i bilety:
https://timelessfilmfestival.pl/pl/sekcja/koncerty-filmowe/ 28 lutego 2024 – rozpoczęcie sprzedaży karnetów i akredytacji
6 marca 2024 – ogłoszenie pełnego programu festiwalu
13 marca 2024 – rozpoczęcie sprzedaży online biletów na seanse