W czytelni magazynu "Film" pojawił się kolejny tekst - ranking dwunastu najważniejszych kreacji aktorskich w polskim kinie po 1992 roku. Zapraszamy do czytania i komentowania!
W podsumowaniu losów polskiej kinematografii nie może zabraknąć też tego, co w filmie najważniejsze: aktorów. Jedynie oni nigdy widzów nie zawiedli, a gdy dostawali ciekawe role, udowadniali, że Polska aktorstwem stoi.
Przygotowaliśmy redakcyjny ranking "Filmu" dotyczący najlepszych polskich ról z ostatniego 15-lecia (1992--2007). Łatwo nie było, bo wybieraliśmy spośród dziesiątków kreacji, z których każda zasługiwałaby na wyróżnienie. Ale trudno – skoro zdecydowaliśmy się na "Złotą Dwunastkę", wybrać trzeba było. Ocenialiśmy nie tylko warsztatowy kunszt, ale i umiejętność tworzenia postaci, które same w sobie stały się bohaterami zbiorowej wyobraźni, jak np. sfrustrowany inteligent Adaś Miauczyński wykreowany przez tandem Kondrat-Koterski. Aż trzy wybrane przez nas kreacje pochodzą z filmów Krzysztofa Krauzego, a dwie z nich (Chyra, Wencel) stały się aktorskimi odkryciami.
_________________________________________________________________________
Rolę ubeka Franza Maurera Linda zagrał w iście chandlerowskim stylu. Odwołując się do tradycji, sam stworzył niemal kanoniczną postać cynicznego twardziela. Psychicznie poturbowanego, ale niepozbawionego zasad i sporej dawki męskiego uroku. W tamtym czasie rola Lindy budziła kontrowersje, dziś wywołałaby pewnie wściekły atak.
Nagrody: najlepsza rola męska na FPFF, Gdynia 1992; nagroda aktorska na Festival du Film d’Aventures de Valenciennes 1994
_________________________________________________________________________
Drobny blondyn "o twarzy cherubina" niejako wbrew warunkom fizycznym zagrał bezwzględnego egzekutora fikcyjnego długu, bandziora, który poniża, osacza, a w końcu doprowadza do zbrodni dwóch młodych biznesmenów. Chyra był w tej roli tak przekonujący, że w dużej mierze dzięki niemu film oglądało się jak dokument, zapominając o aktorskiej kreacji.
Nagrody: najlepsza rola męska, Gdynia 1999; w tej samej kategorii – Orzeł 2000
To wielki come-back gwiazdy dziecięcych ról w filmach z lat 60. i 70. Tak udane powroty nie zdarzają się często. Gołębiewski w roli wrażliwego, anielsko dobrego menela był prawdziwy i przejmujący, przypominając zarazem, jak wielki potencjał może mieć w sobie utalentowany naturszczyk. Co ciekawe, Gołębiewski – wydawałoby się, urodzony do tej roli – trafił do filmu... z castingu.
Nagrody: Złota Kaczka 2003; nominacja do Orła 2003; nagroda publiczności festiwalu Prowincjonalia 2003
_________________________________________________________________________
Kim jest Adaś Miauczyński? To nauczyciel języka polskiego, neurotyczny inteligent, nieudacznik z pretensjami do całego świata, hipochondryk, którego prześladują natręctwa, wrażliwiec skupiony na własnych przeżyciach i rozterkach… Marek Koterski ulepił tę tragikomiczną postać z rozczarowań i kompleksów polskiej inteligencji, a Marek Kondrat genialnie ją zagrał, oddając nieudacznikowi Miauczyńskiemu siłę swojej aktorskiej osobowości.
Nagrody: najlepsza główna rola męska, Gdynia 2002; Orzeł 2003; Złota Kaczka 2003
_________________________________________________________________________
Rok 2003 był szczególnie udany i ważny dla aktorskiej kariery Katarzyny Figury. Zagrała wtedy dwie bardzo ciekawe role – Ubicy w "Ubu królu" Piotra Szulkina i Haliny Iwanek w "Żurku" Ryszarda Brylskiego według opowiadania Olgi Tokarczuk. W tym drugim filmie Figura całkowicie zrezygnowała ze swojego image’u seksownej blondynki i wcieliła się w postać zmęczonej życiem, ubogiej i przedwcześnie postarzałej wdowy po kolejarzu, która z determinacją szuka ojca dziecka swej 15-letniej, opóźnionej w rozwoju córki. Odważna i poruszająca zarazem kreacja.
Nagrody: najlepsza aktorka – Orzeł 2004; nagroda publiczności festiwalu Prowincjonalia 2004; Tarnowska Nagroda Filmowa; Nagroda miesięcznika "Twój Styl"
_________________________________________________________________________
Sadystyczny ojciec dzięki kreacji Jana Frycza stał się postacią wielowymiarową i tragiczną. Trudno powiedzieć, czy budzi więcej nienawiści czy litości. Chce dla syna jak najlepiej, a staje się jego katem. Próbuje go życiowo zahartować, a zaszczepia w nim słabość i strach. W tej roli liczy się wszystko – spojrzenie, jakim ojciec wodzi za synem, gesty, postawa. O Janie Fryczu mówi się, że jeśli tylko ma coś do zagrania, zrobi to genialnie. Tak było i w "Pręgach".
Nagrody: najlepsza drugoplanowa rola męska – Orzeł 2005
_________________________________________________________________________
Gospodarz "Wesela" A.D. 2004 to prowincjonalny bogacz, który uwierzył, że dzięki pieniądzom i znajomościom może wszystko. Rolę Wiesia Wojnara świetnie zagrał krakowski aktor Marian Dziędziel, tworząc postać, na którą patrzymy ze wstydem i litością. Ze wstydem, bo wiele jest w niej przywar drobnomieszczańskiej (i nie tylko) Polski. Z litością, bo towarzystwo weselne od cwaniaka Wojnara nie lepsze.
Nagrody: najlepsza rola męska, Gdynia 2005; Orzeł 2005; nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej w kategorii "najlepszy europejski aktor 2005"
_________________________________________________________________________
W roli słynnego malarza naiwnego Krystyna Feldman pokazała nie tylko potęgę swego warsztatu, wcielając się – bez fałszu czy kokieterii – w postać męską, ale i kunszt na miarę największych mistrzów ekranu. Jej Nikifor to taki polski tramp Chaplina. Outsider zamknięty we własnym świecie, wzruszający, zabawny, niekiedy irytujący. Samorodny geniusz, a jednocześnie jeden z nas – pogubiony w świecie wrażliwy człowiek.
Nagrody: najlepsza rola kobieca, Gdynia 2004; Orzeł 2005; Złota Kaczka 2005; nagrody dla najlepszej aktorki na festiwalach w Rabacie, Manili, Valladolid, Pune,
Karlowych Warach, Kijowie
_________________________________________________________________________
Objawienie w roli poety Mirona Białoszewskiego. Niezwykły film (już choćby dlatego, że biografie czy parabiografie to u nas rzadkość) i niezwykła rola. Anita Piotrowska w "Tygodniku Powszechnym" pisała: "Rola Hudziaka pozostaje fascynującą kreacją, z której wyłania się zarówno obraz świętego monstrum, jak i charyzmatyczny guru gromadzący wokół siebie ludzi poszukujących wewnętrznej wolności". Gdyby zdarzyło się to w Hollywood, Hudziak miałby Oscara.
Nagrody: najlepsza rola męska, Karlowe Wary 2006; nominacja do Orła 2008
_________________________________________________________________________
Na rolę Jadwigi Stańczakowej Krystyna Janda czekała siedem lat. Choć po premierze niektórzy internauci wybrzydzali ("Janda jak Janda, tyle że w starych kieckach"), była w niej wielka! Stonowana i bardziej niż zwykle skupiona, niemal wtopiła się w postać niewidomej poetki, przyjaciółki i opiekunki Białoszewskiego, z ogromną wrażliwością oddając zawiłość ich wzajemnych relacji.
Nagrody: najlepsza rola kobieca, Gdynia 2005; nominacja do Orła 2008
_________________________________________________________________________
Koszmarna teściowa, bezlitosna dla wszystkich, nawet dla siebie – to wielka rola Ewy Wencel w "Placu Zbawiciela". Wencel stworzyła postać, która budzi odrazę, a przecież zarazem gotowi jesteśmy jej współczuć, a nawet ją zrozumieć. Dzięki jej grze okrucieństwo Teresy wydaje się podszyte samotnością, rozgoryczeniem, życiowymi ranami.
Nagrody: najlepsza drugoplanowa rola kobieca, Gdynia 2006; Orzeł 2007
_________________________________________________________________________
To benefis wielkiej Danuty Szaflarskiej. 92-letnia aktorka, we wspaniałej formie, stworzyła piękny, przejmujący portret starej kobiety – pełnej ciepła i dystansu do świata, pogodzonej z przemijaniem, ale wciąż mającej ogromną ochotę na życie. Rola warta uwagi z jeszcze jednego powodu – napisana została dla konkretnej aktorki (co nieczęste), wbrew obsadowym gwiazdorskim schematom.
Nagrody: najlepsza główna rola kobieca, Gdynia 2007; Orzeł 2008
ZŁOTA 12 POLSKICH AKTORÓW
W podsumowaniu losów polskiej kinematografii nie może zabraknąć też tego, co w filmie najważniejsze: aktorów. Jedynie oni nigdy widzów nie zawiedli, a gdy dostawali ciekawe role, udowadniali, że Polska aktorstwem stoi.
Przygotowaliśmy redakcyjny ranking "Filmu" dotyczący najlepszych polskich ról z ostatniego 15-lecia (1992--2007). Łatwo nie było, bo wybieraliśmy spośród dziesiątków kreacji, z których każda zasługiwałaby na wyróżnienie. Ale trudno – skoro zdecydowaliśmy się na "Złotą Dwunastkę", wybrać trzeba było. Ocenialiśmy nie tylko warsztatowy kunszt, ale i umiejętność tworzenia postaci, które same w sobie stały się bohaterami zbiorowej wyobraźni, jak np. sfrustrowany inteligent Adaś Miauczyński wykreowany przez tandem Kondrat-Koterski. Aż trzy wybrane przez nas kreacje pochodzą z filmów Krzysztofa Krauzego, a dwie z nich (Chyra, Wencel) stały się aktorskimi odkryciami.
_________________________________________________________________________
Rolę ubeka Franza Maurera Linda zagrał w iście chandlerowskim stylu. Odwołując się do tradycji, sam stworzył niemal kanoniczną postać cynicznego twardziela. Psychicznie poturbowanego, ale niepozbawionego zasad i sporej dawki męskiego uroku. W tamtym czasie rola Lindy budziła kontrowersje, dziś wywołałaby pewnie wściekły atak.
Nagrody: najlepsza rola męska na FPFF, Gdynia 1992; nagroda aktorska na Festival du Film d’Aventures de Valenciennes 1994
Drobny blondyn "o twarzy cherubina" niejako wbrew warunkom fizycznym zagrał bezwzględnego egzekutora fikcyjnego długu, bandziora, który poniża, osacza, a w końcu doprowadza do zbrodni dwóch młodych biznesmenów. Chyra był w tej roli tak przekonujący, że w dużej mierze dzięki niemu film oglądało się jak dokument, zapominając o aktorskiej kreacji.
Nagrody: najlepsza rola męska, Gdynia 1999; w tej samej kategorii – Orzeł 2000
_________________________________________________________________________
To wielki come-back gwiazdy dziecięcych ról w filmach z lat 60. i 70. Tak udane powroty nie zdarzają się często. Gołębiewski w roli wrażliwego, anielsko dobrego menela był prawdziwy i przejmujący, przypominając zarazem, jak wielki potencjał może mieć w sobie utalentowany naturszczyk. Co ciekawe, Gołębiewski – wydawałoby się, urodzony do tej roli – trafił do filmu... z castingu.
Nagrody: Złota Kaczka 2003; nominacja do Orła 2003; nagroda publiczności festiwalu Prowincjonalia 2003
Kim jest Adaś Miauczyński? To nauczyciel języka polskiego, neurotyczny inteligent, nieudacznik z pretensjami do całego świata, hipochondryk, którego prześladują natręctwa, wrażliwiec skupiony na własnych przeżyciach i rozterkach… Marek Koterski ulepił tę tragikomiczną postać z rozczarowań i kompleksów polskiej inteligencji, a Marek Kondrat genialnie ją zagrał, oddając nieudacznikowi Miauczyńskiemu siłę swojej aktorskiej osobowości.
Nagrody: najlepsza główna rola męska, Gdynia 2002; Orzeł 2003; Złota Kaczka 2003
Rok 2003 był szczególnie udany i ważny dla aktorskiej kariery Katarzyny Figury. Zagrała wtedy dwie bardzo ciekawe role – Ubicy w "Ubu królu" Piotra Szulkina i Haliny Iwanek w "Żurku" Ryszarda Brylskiego według opowiadania Olgi Tokarczuk. W tym drugim filmie Figura całkowicie zrezygnowała ze swojego image’u seksownej blondynki i wcieliła się w postać zmęczonej życiem, ubogiej i przedwcześnie postarzałej wdowy po kolejarzu, która z determinacją szuka ojca dziecka swej 15-letniej, opóźnionej w rozwoju córki. Odważna i poruszająca zarazem kreacja.
Nagrody: najlepsza aktorka – Orzeł 2004; nagroda publiczności festiwalu Prowincjonalia 2004; Tarnowska Nagroda Filmowa; Nagroda miesięcznika "Twój Styl"
Sadystyczny ojciec dzięki kreacji Jana Frycza stał się postacią wielowymiarową i tragiczną. Trudno powiedzieć, czy budzi więcej nienawiści czy litości. Chce dla syna jak najlepiej, a staje się jego katem. Próbuje go życiowo zahartować, a zaszczepia w nim słabość i strach. W tej roli liczy się wszystko – spojrzenie, jakim ojciec wodzi za synem, gesty, postawa. O Janie Fryczu mówi się, że jeśli tylko ma coś do zagrania, zrobi to genialnie. Tak było i w "Pręgach".
Nagrody: najlepsza drugoplanowa rola męska – Orzeł 2005
Gospodarz "Wesela" A.D. 2004 to prowincjonalny bogacz, który uwierzył, że dzięki pieniądzom i znajomościom może wszystko. Rolę Wiesia Wojnara świetnie zagrał krakowski aktor Marian Dziędziel, tworząc postać, na którą patrzymy ze wstydem i litością. Ze wstydem, bo wiele jest w niej przywar drobnomieszczańskiej (i nie tylko) Polski. Z litością, bo towarzystwo weselne od cwaniaka Wojnara nie lepsze.
Nagrody: najlepsza rola męska, Gdynia 2005; Orzeł 2005; nominacja do Europejskiej Nagrody Filmowej w kategorii "najlepszy europejski aktor 2005"
W roli słynnego malarza naiwnego Krystyna Feldman pokazała nie tylko potęgę swego warsztatu, wcielając się – bez fałszu czy kokieterii – w postać męską, ale i kunszt na miarę największych mistrzów ekranu. Jej Nikifor to taki polski tramp Chaplina. Outsider zamknięty we własnym świecie, wzruszający, zabawny, niekiedy irytujący. Samorodny geniusz, a jednocześnie jeden z nas – pogubiony w świecie wrażliwy człowiek.
Nagrody: najlepsza rola kobieca, Gdynia 2004; Orzeł 2005; Złota Kaczka 2005; nagrody dla najlepszej aktorki na festiwalach w Rabacie, Manili, Valladolid, Pune,
Karlowych Warach, Kijowie
Objawienie w roli poety Mirona Białoszewskiego. Niezwykły film (już choćby dlatego, że biografie czy parabiografie to u nas rzadkość) i niezwykła rola. Anita Piotrowska w "Tygodniku Powszechnym" pisała: "Rola Hudziaka pozostaje fascynującą kreacją, z której wyłania się zarówno obraz świętego monstrum, jak i charyzmatyczny guru gromadzący wokół siebie ludzi poszukujących wewnętrznej wolności". Gdyby zdarzyło się to w Hollywood, Hudziak miałby Oscara.
Nagrody: najlepsza rola męska, Karlowe Wary 2006; nominacja do Orła 2008
Na rolę Jadwigi Stańczakowej Krystyna Janda czekała siedem lat. Choć po premierze niektórzy internauci wybrzydzali ("Janda jak Janda, tyle że w starych kieckach"), była w niej wielka! Stonowana i bardziej niż zwykle skupiona, niemal wtopiła się w postać niewidomej poetki, przyjaciółki i opiekunki Białoszewskiego, z ogromną wrażliwością oddając zawiłość ich wzajemnych relacji.
Nagrody: najlepsza rola kobieca, Gdynia 2005; nominacja do Orła 2008
Koszmarna teściowa, bezlitosna dla wszystkich, nawet dla siebie – to wielka rola Ewy Wencel w "Placu Zbawiciela". Wencel stworzyła postać, która budzi odrazę, a przecież zarazem gotowi jesteśmy jej współczuć, a nawet ją zrozumieć. Dzięki jej grze okrucieństwo Teresy wydaje się podszyte samotnością, rozgoryczeniem, życiowymi ranami.
Nagrody: najlepsza drugoplanowa rola kobieca, Gdynia 2006; Orzeł 2007
To benefis wielkiej Danuty Szaflarskiej. 92-letnia aktorka, we wspaniałej formie, stworzyła piękny, przejmujący portret starej kobiety – pełnej ciepła i dystansu do świata, pogodzonej z przemijaniem, ale wciąż mającej ogromną ochotę na życie. Rola warta uwagi z jeszcze jednego powodu – napisana została dla konkretnej aktorki (co nieczęste), wbrew obsadowym gwiazdorskim schematom.
Nagrody: najlepsza główna rola kobieca, Gdynia 2007; Orzeł 2008
Pobierz aplikację Filmwebu!
Odkryj świat filmu w zasięgu Twojej ręki! Oglądaj, oceniaj i dziel się swoimi ulubionymi produkcjami z przyjaciółmi.
