Żegnamy filmowców, którzy odeszli w ciągu ostatnich 12 miesięcy

Dziś 1 listopada, dzień Wszystkich Świętych. W redakcyjnym gronie wspominamy z tej okazji zmarłych ludzi kina. Choć - ze zrozumiałych względów – brakuje na niej wielu nazwisk, żegnamy dziś wszystkich. Liczymy, że się do nas przyłączycie i razem nie pozwolimy o nich zapomnieć.



Danny Aiello (zm. 12 grudnia 2019)


Aktor kinowy i teatralny. W 1974 roku znalazł się w obsadzie "Ojca chrzestnego II". Inne ważne tytuły w jego filmografii to: "Fort Apache, Bronx", "Dawno temu w Ameryce", "Purpurowa róża z Kairu", "Wpływ księżyca", "Ruby", "Leon Zawodowiec". Za rolę Sala w "Rób, co należy" został nominowany Oscara i Złotego Globu.


Buck Henry (zm. 8 stycznia 2020)


Amerykański scenarzysta i reżyser dwukrotnie nominowany do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej. Jego najsłynniejszym dziełem był scenariusz kultowego "Absolwenta".


Ivan Passer (zm. 9 stycznia 2020)


Jeden z najważniejszych reżyserów i scenarzystów czeskiej nowej fali. Był absolwentem telewizyjno-filmowego wydziału praskiej Akademii Sztuk Scenicznych FAMU. Wśród współtworzonych przez niego tekstów znalazły się m.in. "Miłość blondynki" i "Pali się, moja panno", które później wyreżyserował Milos Forman. W jego reżyserskim portfolio znajdziemy takie filmy jak: "Intymne oświetlenie" (do dziś jeden z ciekawszych debiutów czeskiej Nowej Fali), "Urodzony zwycięzca", zrealizowany już po emigracji do USA "Sposób Cuttera" z Jeffem Bridgesem, a także telewizyjny "Stalin" z Robertem Duvallem.


Terry Jones (zm. 21 stycznia 2020)


Aktor, scenarzysta, reżyser i historyk, jeden z założycieli Latającego Cyrku Monty Pythona. Niepokorny i surrealistyczny show, który tworzył wraz z Johnem Cleese'em, Erikiem Idle'em, Grahamem Chapmanem i Terrym Gilliamem, stał się jednym z najbardziej wpływowych programów w historii stacji BBC: zrewolucjonizował komedię i okazał się kopalnią niezliczonych cytatów. Jako reżyser Jones zadebiutował, dzieląc tę funkcję z Terrym Gilliamem pierwszym pełnometrażowym filmie Pythonów, "Monty Python i Święty Graal" (1975). Następny, "Żywot Briana" (1979), wyreżyserował już samodzielnie. Pod "Sensem życia wg Monty Pythona" (1983) ponownie podpisał się w duecie z Gilliamem. Kiedy trupa przestała funkcjonować, Jones kontynuował karierę reżysera. Nakręcił m.in. takie filmy, jak "Personal Services" (1987), "Eryk wiking" (1989) i "O czym szumią wierzby" (1996).


Kobe Bryant (zm. 26 stycznia 2020)


Amerykanin, jeden z najwybitniejszych sportowców w historii, przez całą profesjonalną karierę związany z drużyną Los Angles Lakers. Pięciokrotny mistrz ligi NBA. Scenarzysta i producent nagrodzonego Oscarem krótkiego metrażu "Droga koszykówko".


Kirk Douglas (zm. 5 lutego 2020)


Amerykański aktor, legenda złotej ery Hollywood. Trzykrotnie nominowany do Oscara za role w "Championie", "Pięknym i złym" oraz "Pasji życia", wyróżniony honorową statuetką Amerykańskiej Akademii Filmowej w 1996 roku. Inne filmy z pamiętnymi rolami Douglasa to: "Pojedynek w Corralu O.K.", "Ścieżki chwały", "Spartakus", "Ostatni kowboj", "Furia", "Końcowe odliczanie".


Jerzy Gruza (zm. 16 lutego 2020)


Polski reżyser i scenarzysta. Twórca seriali "Wojna domowa", "Czterdziestolatek", "Pierścień i róża", "Czterdziestolatek. Dwadzieścia lat później" i "Tygrysy Europy" oraz filmów "Przeprowadzka" i "Motylem jestem, czyli romans 40-latka". 


Paweł Królikowski (zm. 27 lutego 2020)


Aktor filmowy, telewizyjny, teatralny i dubbingowy. Grał m.in. "Czwartej władzy" oraz "Na dobre i na złe". Największą sławę przyniosły mu role w serialach "PitBull" oraz "Ranczo".


James Lipton (zm. 2 marca 2020)


Amerykański dziennikarz, scenarzysta, pisarz, producent i aktor. Gospodarz słynnego programu "Za drzwiami Actor's Studio". W trakcie trwającej ponad pół wieku kariery otrzymał 19 nominacji do nagrody Emmy, a jego flagowy program oglądało 89 milionów widzów w 125 krajach na całym świecie.


Max von Sydow (zm. 8 marca 2020)


Szwedzki aktor, któremu światową rozpoznawalność przyniosły role w dwóch arcydziełach Ingmara Bergmana z 1957 roku: "Siódmej pieczęci" oraz "Tam, gdzie rosną poziomki". Dwukrotnie nominowany do Oscara za występy w "Pelle zwycięzcy" i "Strasznie głośno, niesamowicie blisko". Zagrał tytułową rolę w jednym z najważniejszych horrorów w historii kina – "Egzorcyście". Inne głośne filmy z udziałem von Sydowa to m.in. "Goście wieczerzy pańskiej", "Flash Gordon" oraz "Hannah i jej siostry".


Emil Karewicz (zm. 18 marca 2020)


Polski aktor teatralny i filmowy pamiętany m.in. z ról w "Jak rozpętałem drugą wojnę światową" i "Krzyżakach". Największą popularność przyniosła mu rola Hermanna Brunnera, czarnego charakteru z serialu "Stawka większa niż życie".


Kenny Rogers (zm. 20 marca 2020)


Piosenkarz, tekściarz, aktor i producent. Sprzedał miliony płyt i trzykrotnie został nagrodzony Grammy. Wśród jego  największych hitów znajduje się utwór "Islands in the Streams", wykonany wspólnie z długoletnią przyjaciółką Dolly Parton, oraz piosenka "The Gambler" stworzona na potrzeby serii filmowej pod tym samym tytułem, w której zagrał główną rolę. Jako aktor zostanie zapamiętany dzięki roli w komedii "Paczka sześciu". Polscy widzowie mogą kojarzyć go z gościnnych występów w serialach "Doktor Quinn" czy "Dotyk anioła".


Mark Blum (zm. 25 marca 2020)


Ceniony aktor teatralny często występujący na Broadwayu. Od czasu do czasu pojawiał się też w filmach i serialach. W latach 80. można go było zobaczyć w "Rozpaczliwie poszukując Susan" czy "Krokodylu Dundeem". W ostatnich latach częściej pojawiał się w serialach, jak na przykład w "Mozarcie w miejskiej dżungli".


Krzysztof Penderecki (zm. 29 marca 2020)


Światowej sławy polski kompozytor i dyrygent. Napisał muzykę do "Rękopisu znalezionego w Saragossie". Z jego kompozycji korzystali tacy reżyserzy jak m.in. Stanley Kubrick, Martin Scorsese i David Lynch.


Shirley Douglas (zm. 5 kwietnia 2020)


Amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, mistrzyni drugiego planu. Znana z takich filmów, jak "Lolita" Stanleya Kubricka czy "Nierozłączni" Davida Cronenberga.


Honor Blackman (zm. 6 kwietnia 2020)


Brytyjska aktorka. Szczyt jej kariery przypadł na lata 60. Sławę przyniosła jej rola Catherine Gale w serialu "Rewolwer i melonik". W 1963 roku wystąpiła jako Hera w widowisku "Jazon i Argonauci". Świat na zawsze zapamięta ją jednak jako Pussy Galore, którą zagrała w "Goldfingerze" w 1964 roku.


Nobuhiko Ôbayashi (zm. 10 kwietnia 2020)


Japoński reżyser i scenarzysta, jeden z pionierów reklamy telewizyjnej w Japonii, który do swoich reklamówek zatrudniał Catherine Deneuve i Charlesa Bronsona. Choć ma na koncie ponad 50 produkcji, większość z nich nie jest szerzej znana zachodniej publiczności. Fani horroru (albo komedii) na pewno znają jednak "Dom" z 1977 roku – jedno z arcydzieł pulpowego surrealizmu. W 1998 roku triumfował na festiwalu w Berlinie, gdzie jego "Sada: Gesaku" zdobyło nagrodę stowarzyszenia krytyków filmowych FIPRESCI. 


Allen Daviau (zm. 15 kwietnia 2020)


Amerykański operator filmowy. Często współpracował ze Stevenem Spielbergiem i Barrym Levinsonem. Zdobywca pięciu nominacji do Oscarów za zdjęcia do filmów: "E.T.", "Kolor purpury", "Imperium słońca", "Avalon" i "Bugsy".


Brian Dennehy (zm. 15 kwietnia 2020)


Amerykański aktor filmowy, telewizyjny i teatralny. Stworzył pamiętne role w takich filmach jak: "Rambo: Pierwsza krew", "Park Gorkiego", "Silverado", "Kokon", "Orły Temidy", "F/X" i jego kontynuacja. Jego najważniejszą kreacją na małym ekranie był Willy Loman z filmu "Death of a Salesman". Kreacja ta przyniosła mu Złoty Glob, nagrodę Gildii Aktorów oraz nominację do Emmy.


Shirley Knight (zm. 22 kwietnia 2020)


Amerykańska aktorka, laureatka Złotego Globu oraz trzech nagród Emmy. Dwukrotnie nominowana do Oscara za role w "Ciemności na szczycie schodów" oraz "Słodkim ptaku młodości". Inne ważne pozycje w jej filmografii to "Dutchman", "Ludzie deszczu" oraz "Świadek oskarżenia".


Irrfan Khan (zm. 29 kwietnia 2020)


Popularny indyjski aktor filmowy i serialowy. Jego pierwszym filmem kinowym był "Salaam Bombay!" Miry Nair z 1988 roku, z którą pracował jeszcze kilkukrotnie. Międzynarodową sławę przyniosły mu role w hollywoodzkich hitach. W jego filmografii są m.in. "Slumdog. Milioner z ulicy", "Jurassic World", "Życie Pi", "Pociąg do Darjeeling" oraz "Niesamowity Spider-Man".


Włodzimierz Niderhaus (zm. 8 maja 2020)


Jeden z najważniejszych polskich producentów filmowych, wieloletni dyrektor Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Jako producent i koproducent pracował m.in. przy takich filmach jak "Różyczka", "Róża", "Rewers" czy "Córki dancingu".


Jerry Stiller (zm. 11 maja 2020)


Komik i aktor, legenda amerykańskiego show-biznesu. Widzowie kochali go zwłaszcza za rolę cholerycznego Franka w megapopularnym sitcomie "Kroniki Seinfelda". Prywatnie ojciec Bena Stillera, z którym wystąpił na ekranie m.in. w "Zoolanderze" oraz "Dziewczynie moich koszmarów".


Michel Piccoli (zm. 12 maja 2020)


Francuski aktor, legenda europejskiego kina. W trakcie trwającej ponad pół wieku kariery współpracował z takimi gigantami ekranu jak Jean-Luc Godard, Luis Bunuel, Jean Renoir i Alfred Hitchcock. Do jego najważniejszych kreacji należą te z filmów: "Skok w pustkę", "Dziwna sprawa", "Przekątna gońca", "Milou w maju", "Piękna złośnica" i "Habemus papam – mamy papieża". 


Lynn Shelton (zm. 16 maja 2020)


Amerykańska reżysera i producentka, która karierę zaczynała jako montażystka. Przyczyniła się do popularyzacji tzw. mumblecore movies – niskobudżetowych produkcji opartych na improwizowanych dialogach, których bohaterami najczęściej są 20- i 30-latkowie niepotrafiący odnaleźć się w dorosłym życiu. Do jej najważniejszych dzieł należą film "Nakręć ze mną porno" i serial "Małe ogniska".


Ian Holm (zm. 19 czerwca 2020)


Wybitny brytyjski aktor znany z ról w "Obcym" (Ash), "Władcy Pierścieni" (Biblo Baggins) i "Rydwanach ognia" (Sam Mussabini – nominacja do Oscara). W jego filmografii znajdziemy takie filmy, jak "Aviator", "Piąty element" czy "Szaleństwo Króla Jerzego".


Joel Schumacher (zm. 22 czerwca 2020)


Amerykański reżyser. Rozgłos i uznanie krytyków przyniosły mu "Ognie św. Elma" z Emilio Estevezem, Robem Lowe'em i Demi Moore w rolach głównych. W latach 90. ugruntował swoją pozycję specjalisty od thrillerów, realizując m.in. "Klienta" i "Czas zabijania" na podstawie bestsellerowych powieści Johna Grishama, "Upadek" z Michaelem Douglasem, "Linię życia" z Kieferem Sutherlandem i Julią Roberts czy "Osiem milimetrów" z Nicolasem Cage'em i Joaquinem Phoenixem. W drugiej połowie lat 90. został wybrany przez Warner Bros. do zastąpienia Tima Burtona na krześle reżysera filmów o Batmanie. Gwiazdorska obsada "Batman Forever" i "Batman i Robin" zagwarantowała obu produkcjom wysoką oglądalność, jednak fani i krytycy byli podzieleni.


Ennio Morricone (zm. 6 lipca 2020)


Włoski kompozytor i dyrygent. Ennio Morricone stworzył muzykę do ponad 500 filmów. Były wśród nich zarówno włoskie pulpy, jak i artystyczne produkcje najsłynniejszych włoskich reżyserów. Największą sławę Ennio Morricone zyskał dzięki kompozycjom do filmów Sergia Leone, prywatnie jego przyjaciela z lat szkolnych: "Za garść dolarów", "Za kilka dolarów więcej", "Dobry, zły i brzydki", "Pewnego razu na Dzikim Zachodzie", "Dawno temu w Ameryce". Zdobył Oscara za muzykę do "Nienawistnej ósemki", a dziewięć lat wcześniej statuetkę za całokształt kariery.  


Naya Rivera (zm. 8 lipca 2020)


Amerykańska aktorka i piosenkarka znana najlepiej z roli gwiazdy szkolnych cherleaderek Santany Lopez w popularnym serialu "Glee". Jej karierę zakończyła przedwcześnie tragiczna śmierć w wyniku utonięcia.


Kelly Preston (zm. 12 lipca 2020)


Amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna. Prywatnie żona Johna Travolty. Widzowie znają ją z ról w takich filmach, jak: "Figiel", "Bliźniacy", "Jerry Maguire", "Od zmierzchu do świtu". Często współpracowała ze swoim mężem, m.in.: przy "Bitwie o Ziemię" i "Gottim".


Andrzej Strzelecki (zm. 17 lipca 2020)


Aktor teatralny i filmowy. Znany z ról w "W pustyni i w puszczy" oraz "Przepraszam, czy tu biją?". Największą popularność przyniosła mu rola doktora Tadeusza Koziełło-Kozłowskiego w popularnej telenoweli "Klan".


Jacek Czyż (zm. 24 lipca 2020)


Polski aktor teatralny, filmowy i dubbingowy. Najbardziej znany z podkładania głosu Tygryskowi w filmie "Przygody Kubusia Puchatka" (1977) i serialu "Nowe przygody Kubusia Puchatka" (1988-1991).


Olivia de Havilland (zm. 25 lipca 2020)


Amerykańska aktorka, legendarna gwiazda kina, której kariera trwała blisko 50 lat. Laureatka dwóch Oscarów za pierwszoplanowe role ("Dziedziczka" i "Najtrwalsza miłość") i pięciu nominacji. Laureatka dwóch Złotych Globów oraz weneckiego Pucharu Volpi. Światową sławę przyniosła jej rola Melanie Wilkes w "Przeminęło z wiatrem".


John Saxon (zm. 25 lipca 2020)


Amerykański aktor, laureat Złotego Globu, znany najlepiej z roli u boku Bruce'a Lee w megahicie "Wejście smoka". W pamięci widzów zapisała się także jego kreacja porucznika Donalda Thompsona w kultowym horrorze "Koszmar z ulicy Wiązów". Inne ważne tytuły w filmografii aktora to "Appaloosa" i "Joe Kidd".


Alan Parker (zm. 31 lipca 2020)


Angielski reżyser i scenarzysta. Jego pełnometrażowy debiut, "Bugsy Malone", zdobył trzy nominacje do Złotych Globów. Kolejne filmy – "Midnight Express" (nominacja do Oscara), "Sława", "Ptasiek", "Missisipi w ogniu" (nominacja do Oscara) czy "Harry Angel" zapewniły mu status jednego z najważniejszych twórców lat 70. i 80.


Wilford Brimley (zm. 1 sierpnia 2020)


Amerykański aktor i piosenkarz. Weteran wojny koreańskiej. Karierę aktorską rozpoczął w 1969 roku od małej roli w "Prawdziwym męstwie". W historii kina zapisał się także za sprawą pamiętnych ról w "Bez złych intencji", "Urodzonym sportowcu" oraz "Kokonie".


Ben Cross (zm. 18 sierpnia 2020)


Brytyjski aktor znany z takich ról, jak Harold Abrahams w "Rydwanach ognia" i Sarek w "Star Treku" J.J. Abramsa. Zaczynał karierę w teatrze, gdzie szybko zaczął zdobywać uznanie. Przełomem stała się dla niego rola w scenicznej wersji musicalu "Chicago". Cały czas pozostawał aktywny zawodowo. Zaledwie 10 dni przed śmiercią zakończył pracę na planie filmu "The Devil's Light" w reżyserii Daniela Stamma.


Chadwick Boseman (zm. 28 sierpnia 2020)


Amerykański aktor, gwiazda takich filmów jak "Get on Up" (gdzie zagrał Jamesa Browna) czy "42 – Prawdziwa historia amerykańskiej legendy" (gdzie wcielił się w Jakiego Robinsona). Największą sławę przyniosła mu rola wakandyjskiego księcia T'Challi z "Czarnej Pantery" oraz filmów z cyklu "Avengers".


Jiří Menzel (zm. 5 września 2020)


Wybitny czeski reżyser, jeden z czołowych przedstawicieli tamtejszej nowej fali. W jego filmografii znajdziemy takie klasyki jak "Postrzyżyny", "Pociągi pod specjalnym nadzorem", "Kapryśne lato" oraz "Obsługiwałem angielskiego króla". Laureat Złotego Niedźwiedzia na festiwalu w Berlinie.


Ronald Harwood (zm. 8 września 2020)


Brytyjski scenarzysta i dramaturg, laureat Oscara za "Pianistę". Nominacje do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej otrzymał również za scenariusze "Garderobianego" oraz "Motyla i skafandra". Inne ważne pozycje w filmografii artysty to: "Sztuka wyboru", "Julia", "Australia" oraz "Kwartet".


Diana Rigg (zm. 10 września 2020)


Wybitna brytyjska aktorka. Znana z ról Tracy di Vincenzo w bondowskim filmie "W tajnej służbie Jej Królewskiej Mości", Olenny Tyrell w "Grze o tron" oraz Emmy Peel w "Rewolwerze i meloniku". Zdobywczyni BAFTY, Nagrody Emmy oraz nominacji do Złotego Globu.


Michael Lonsdale (zm. 21 września 2020)


Brytyjsko-francuski aktor z ponad dwustoma kinowymi, telewizyjnymi i teatralnymi rolami na koncie. Widzowie pamiętają go przede wszystkim z roli Hugo Draxa, przeciwnika Jamesa Bonda z filmu "Moonraker". Laureat Cezara za rolę drugoplanową w "Ludziach Boga". Inne ważne filmy w jego dorobku to: "Dzień szakala", "Imię róży" i "Monachium".


Ron Cobb (zm. 21 września 2020)


Amerykańsko-australijski rysownik i scenograf. Swoją karierę rozpoczynał, robiąc rysunki do "Śpiącej królewny" Disneya. Największą sławę zyskał jako scenograf pracujący przy najbardziej kultowych produkcjach lat 70. i 80., jak: "Obcy - 8. pasażer Nostromo", "E.T.", "Conan Barbarzyńca" i "Powrót do przyszłości".


Yûko Takeuchi (zm. 27 września 2020)


Japońska aktorka filmowa i serialowa, znana z takich filmów, jak: "The Ring – Krąg", "Golden Slumber" czy serialu "Miss Sherlock".


Murray Schisgal (zm. 1 października 2020)


Amerykański scenarzysta i producent. Miał na koncie m.in. nominowany do Oscara i Złotego Globu scenariusz "Tootsie" z Dustinem Hoffmanem, wyprodukował "Spacer po księżycu" .


Henryk Boukołowski (zm. 4 października 2020)


Polski aktor i reżyser teatralny. W latach 60. Zagrał główne role w "Komediantach", "Rzeczywistości" i – przede wszystkim  – "Nikt nie woła" Kazimierza Kutza. W późniejszych latach poświęcił się głównie teatrowi.


Wojciech Pszoniak (zm. 19 października 2020)


Wybitny aktor teatralny i filmowy. Międzynarodowy rozgłos przyniosły mu role w filmach Andrzeja Wajdy: Dziennikarza / Stańczyka w "Weselu", Moryca Welta w "Ziemi obiecanej" czy Maximiliena de Robespierre'a w "Dantonie". Współpracował z wieloma wybitnymi reżyserami, m.in. Jerzym Kawalerowiczem ("Austeria"), Agnieszką Holland ("Gorzkie żniwa", "Zabić księdza") czy Piotrem Szulkinem ("Golem"). Wśród jego ostatnich kreacji możemy znaleźć występy w "Carte Blanche", "Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy" czy realizowanej w Stanach Zjednoczonych serialowej wersji "Dziecka Rosemary". W 1988 roku został nominowany do nagrody Europejskiej Akademii Filmowej za drugoplanową rolę w filmie "Notturno" w reżyserii Fritza Lehnera. Dwukrotnie został nagrodzony podczas festiwalu w Gdyni: w 1975 roku za "Ziemię obiecaną", a w 2015 za występ w komedii "Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy".


Dariusz Gnatowski (zm. 20 października 2020)


Polski aktor filmowy, teatralny i dubbingowy. Sławę przyniosły mu role komediowe, a publiczność zapamięta go przede wszystkim dzięki postaci Arnolda Boczka w serialu "Świat według Kiepskich".



Szkocki aktor filmowy. Karierę aktorską rozpoczną na początku lat 50. Przełom nastąpił, kiedy otrzymał angaż do filmu "Doktor No" na podstawie prozy Iana Fleminga. Sean Connery wcielił się w postać Jamesa Bonda, agenta Jej Królewskiej Mości z licencją na zabijanie nr 007. Później wcielił się w Bonda jeszcze kilkakrotnie w filmach: "Pozdrowienia z Rosji", "Goldfinger", "Operacja Piorun", "Żyje się tylko dwa razy", "Diamenty są wieczne" i "Nigdy nie mów nigdy". Fani kina pamiętają go jako ojca Indiany Jonesa, którego zagrał w filmie "Indiana Jones i ostatnia krucjata", Juana Ramireza, mentora Connora MacLeoda w filmie "Nieśmiertelny", Williama z Baskerville z filmu "Imię róży" oraz wyróżnione Oscarem roli Jima Malone'a w obrazie "Nietykalni". Inne ważne film w jego karierze to: "Człowiek, który chciał być królem", "Powrót Robin Hooda", "Polowanie na Czerwony Październik", "Wydział Rosja", "Rycerz króla Artura", "Twierdza", "Osaczeni".